Οι σχέσεις των δύο φύλων στην Αρχαία και τη Νέα κωμωδία: Αριστοφάνης και Μένανδρος

Abstract

Το θέμα μελέτης αυτής της εργασίας είναι ο ρόλος των δύο φύλων αλλά και η διαμόρφωση της σχέσης μεταξύ τους στην Αρχαία και τη Νέα κωμωδία. Θα εξετάσουμε τις αξίες της ιδιωτικής ζωής των αρχαίων Ελλήνων, αρχίζοντας από τις οικογενειακές αξίες στο πλαίσιο του οίκου, της βασικής (κοινωνικής, οικονομικής και θρησκευτικής) μονάδας της αρχαίας ελληνικής κοινωνίας. Θα ασχοληθούμε με το θεσμό του γάμου, ο οποίος ήταν προσυμφωνημένος και με περιορισμένα δικαιώματα για τη σύζυγο, καθώς και την ύπαρξη του θεσμού του διαζυγίου. Εξετάζοντας τις αξίες της ιδιωτικής ζωής, θα παρατηρήσουμε έξω από το πλαίσιο της οικογένειας μια ανοχή σε ότι αφορά στις εξωσυζυγικές σχέσεις των ανδρών, καθώς και τις ανδρικές ομοφυλοφιλικές σχέσεις (ένα από τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της αρχαίας ελληνικής κοινωνίας). Σε ότι αφορά στις αξίες της δημόσιας ζωής των αρχαίων Ελλήνων, υπάρχει μια σαφής διάκριση ανάμεσα στις αξίες των γυναικών και των ανδρών. Θα διαπιστώσουμε πως ο ρόλος των γυναικών στη δημόσια ζωή περιοριζόταν ουσιαστικά στον τομέα της θρησκείας, όπου έπαιζαν σημαντικό ρόλο ως ιέρειες. Οι ιέρειες ήταν διακεκριμένα πρόσωπα της κοινωνίας και έχαιραν μεγάλου σεβασμού, ενώ το αξίωμά τους ήταν συχνά ισόβιο. Συγκεκριμένες θρησκευτικές λατρείες και εορτές τελούνταν αποκλειστικά από γυναίκες. Στις υπόλοιπες όμως εκδηλώσεις της δημόσιας ζωής οι γυναίκες δεν συμμετείχαν παρά σε σπάνιες περιπτώσεις και κυρίως σε μεταγενέστερες εποχές, λόγω των περιορισμένων δικαιωμάτων τους και ιδίως διότι δεν μπορούσαν να κατέχουν νόμιμα ιδιωτική περιουσία. Στα έργα, βέβαια, του Αριστοφάνη (Λυσιστράτη) και του Μενάνδρου (Σαμία) που θα εξετάσουμε, θα δούμε έναν ενεργητικό και δυναμικό ρόλο από την πλευρά των γυναικών, θέλοντας η καθεμία από τις πρωταγωνίστριες να πετύχει το δικό της στόχο. Οι άνδρες, αν και αναλάμβαναν όπως και οι γυναίκες θρησκευτικούς ρόλους, ασχολούνταν, όπως θα παρατηρήσουμε, με τον πόλεμο, την πολιτική και τη δικαιοσύνη. Ως πολίτες τα αγόρια λάμβαναν εκπαίδευση που στόχευε σε μια ισορροπημένη καλλιέργεια σώματος και διάνοιας ή ψυχής. Ο πολίτης όφειλε, πάνω από όλα, να μάχεται με γενναιότητα για το κράτος του σε ώρα πολέμου. Βέβαια, κάτι τέτοιο δεν συναντάμε στη Λυσιστράτη, καθώς, στη συγκεκριμένη κωμωδία, οι γυναίκες είναι αυτές που λαμβάνουν τα ηνία της πόλης και προσπαθούν να επαναφέρουν την ειρήνη και την τάξη.