Η Γερμανία των δυο κόσμων 1945-1990: Από την πτώση του Χίτλερ στο Τείχος του Βερολίνου και την επανένωση

Abstract

Στη σύγχρονη ιστορία η Γερμανία ήταν η χώρα που ηττήθηκε ολοκληρωτικά μετά την άρνησή της να προχωρήσει σε συνθηκολόγηση. Το ναζιστικό καθεστώς κατέρρευσε, οι υποδομές διαλύθηκαν, πόλεις έγιναν ερείπια και ο πληθυσμός βρέθηκε σε κατάσταση σοκ. Η ένταση της βίας διαμόρφωσε τις μνήμες τους μεταπολεμικά. Το Άουσβιτς έδωσε τη θέση του στη Δρέσδη και η μάχη της Βαρσοβίας επισκιάστηκε από τη μάχη του Βερολίνου, η κτηνωδία των Γερμανών αντικαταστάθηκε από την κτηνωδία των Σοβιετικών. Ωστόσο, η σημασία της Γερμανίας ήταν σημαντική για την εξέλιξη της ίδιας της Ευρώπης και οι σύμμαχοι που το αντιλήφθηκαν νωρίς, εφάρμοσαν πολιτική σταθερού νομίσματος και συνταγματικής τάξης. Η διαίρεση στην ΟΔΓ και στη ΛΔΓ αν και ήταν σκληρή, απέτρεψε τους Γερμανούς να επαναλάβουν τα λάθη του πρόσφατου παρελθόντος. Το σοκ που υπέστησαν τους εξανάγκασε να μετατρέψουν τον ρατσιστικό ιμπεριαλισμό σε μια σύγχρονη ευρωπαϊκή χώρα, βασισμένη στις αξίες της θεσμών στους οποίους από νωρίς συμμετείχαν. Η μεταπολεμική διευθέτηση στη Γερμανία ήταν το κλειδί για το μέλλον της Ευρώπης. Το Σχέδιο Μάρσαλ ήρθε να βοηθήσει τις δυτικοευρωπαϊκές χώρες για την ανοικοδόμησή τους και την ενθάρρυνση των κοινωνιών τους προς συνεργασία σε ένα φιλελεύθερο και προοδευτικό περιβάλλον, με τρόπο που να αντισταθούν στον κομμουνισμό. Η συνεργασία επεκτάθηκε με την ΕΚΑΧ έναν υπερεθνικό λειτουργικό οργανισμό. Η επιμονή των ΗΠΑ για επανεξοπλισμό της Γερμανίας και ο φόβος των Γάλλων σε αυτή την πιθανότητα, σε συνδυασμό με την επιτυχή υπερεθνική οικονομική συνεργασία της ΕΚΑΧ, ώθησε τους Γάλλους να προτείνουν την επέκταση συνεργασίας και στον τομέα άμυνας, ιδρύοντας την Ευρωπαϊκή Αμυντική Κοινότητα (ΕΑΚ) και την Ευρωπαϊκή πολιτική Κοινότητα (ΕΠΚ), αλλά η ίδια χώρα που έκανε την πρόταση, κατέληξε και να την πυρπολήσει. Η Γαλλία δεν την επικύρωσε, αρνούμενη να υποτάξει το στρατό της σε μια υπερεθνική αρχή. Ο λειτουργισμός που αποτέλεσε το αυθεντικό συστατικό επιτυχίας της ΕΚΑΧ, στην περίπτωση της ΕΑΚ και της ΕΠΚ είχε μπολιαστεί. Αυτή η πολιτική αποτυχία έστρεψε τη σκέψη των πολιτικών στις προσπάθειες της οικονομικής ολοκλήρωσης, που οδήγησε στις Συνθήκες της Ρώμης το 1957, ιδρύοντας την Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ) και Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ατομικής Ενέργειας (ΕΚΑΕ). Η διαίρεση των δυο Γερμανιών επισφραγίστηκε με το Τείχους του Βερολίνου, απόδειξη της σοβιετικής αδυναμίας να προστατεύσει τον αδύναμο κομμουνιστικό διεθνισμό και ταυτίστηκε με τη διαφορετική πορεία της ΟΔΓ και της ΛΔΓ. Στη Δυτική Γερμανία ο Αντενάουερ πρόσφερε πολιτική σταθερότητα με το Θεμελιώδη Νόμο, την εκμετάλλευση του Σχεδίου Μάρσαλ, το ΝΑΤΟ και τη συμμετοχή στους υπόλοιπους ευρωπαϊκούς θεσμούς, ενώ ο Έρχαρντ βοήθησε στο οικονομικό θαύμα. Το πέρασμα της εξουσίας στους Σοσιαλδημοκράτες συνδέθηκε με την πολιτική της ύφεσης στο ανατολικό μπλοκ και την Οστπολιτίκ του Μπραντ. Ο επόμενος καγκελάριος Σμιτ σύσφιξε κι άλλο τις σχέσεις με τη Γαλλία και αντιστάθηκε στη τρομοκρατία.. Ο καγκελάριος Κολ που ήταν στη θέση αυτή πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την επανένωση έδωσε στη χώρα ισχυρό νόμισμα και βελτίωσε τις σχέσεις με την ΕΣΣΔ περαιτέρω. Από την άλλη η Ανατολική Γερμανία στις δεκαετίες που ακολούθησαν μεταπολεμικά, αποτέλεσε ένα κρατικό μόρφωμα και η εξουσία του Ούλμπριχτ ήταν ετερόφωτη, όπως και του Χόνεκερ. Χαρακτηριζόταν από άκαμπτο ιδεολογικό συντηρητισμό και ακραίο φιλοσοβιετισμό, που εφαρμόστηκε από τη Στάζι, καθιστώντας τη χώρα τη καλύτερη αστυνομοκρατούμενη μέχρι τότε. Η πολιτική του Γκορμπατσόφ δεν υποχρέωσε τις ανατολικές χώρες να ακολουθήσουν το παράδειγμα της γκλάσνοστ και περεστρόικα, αλλά επιχείρησε να τους καταστήσει κατανοητό ότι έπρεπε να αναθεωρήσουν τις σχέσεις τους με τους πολίτες και να στηρίζονται περισσότερο στις δικές τους δυνάμεις. Ο κατακόρυφος περιορισμός των οικονομικών χορηγήσεων προς τους δορυφόρους ήταν θεραπεία σοκ που οδήγησε στον πολλαπλασιασμό των οικονομικών προβλημάτων. Η ανάγκη υπέρβασης του Ψυχρού Πολέμου και το τέλος της διπολικής αναμέτρησης ακύρωσε ως ανεπίκαιρο το δόγμα Μπρέζνιεφ, δίνοντας ώθηση για την Πτώση του Τείχους το 1989 που ξεκίνησε από μια άτυχη στιγμή του εκπροσώπου Τύπου της Ανατολικής Γερμανίας, η οποία μαστιζόταν από εσωτερικά προβλήματα. Τελικά, το 1990 η επανένωση ολοκληρώθηκε και το άρθρο 23 του Θεμελιώδους Νόμου βάση του οποίου είχε επιτευχθεί η επανένωση τροποποιήθηκε, ώστε η Ομοσπονδιακή Γερμανία αντί πλέον να ήταν ανοικτή για άλλα τμήματα της Γερμανίας, να δεσμευόταν για την πραγματοποίηση της ενωμένης Ευρώπης