Το όραμα του Ρήγα για την Ελληνική Δημοκρατία

Abstract

Το όνειρο του Ρήγα, για το οποίο αγωνίστηκε καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του, ήταν αρχικά η απελευθέρωση όλων των τουρκοκρατούμενων περιοχών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και στη συνέχεια, η επίτευξη της αρμονικής συμβίωσης των ετερογενών αυτών εθνοτήτων σε ένα κράτος, την «Ελληνική Δημοκρατία», θεμελιωμένο πάνω στις αρχές του ευρωπαϊκού διαφωτισμού και τις οικουμενικές αξίες της κλασικής ελληνικής αρχαιότητας. Αυτό, το πρωτοποριακό για την εποχή του, όραμα του Ρήγα, επιχειρεί η παρούσα εργασία να προσεγγίσει. Χρησιμοποιώντας, αφενός βιβλιογραφικό υλικό ιστορικών, μελετητών του Ρήγα, και αφετέρου αρχειακό υλικό, κυρίως από το έργο του ίδιου του Ρήγα, επιδιώκεται να αναδειχθούν τα ουσιώδη χαρακτηριστικά του ιδιόμορφου πολυεθνικού αυτού πολιτειακού μορφώματος, οι θεμελιώδεις αρχές του πολιτεύματός του, καθώς και το θεσμικό, νομικό πλαίσιο της λειτουργίας του. Με το πρώτο και δεύτερο κεφάλαιο, μέσα από βιογραφικά στοιχεία από σύγχρονους και μεταγενέστερους του Ρήγα συγγραφείς, στοχεύεται η βαθύτερη γνώση και κατανόηση της προσωπικότητας του Ρήγα, της επαναστατικής του φυσιογνωμίας, του φιλελεύθερου πνεύματός του και των δημοκρατικών, ριζοσπαστικών για την εποχή του, ιδεών του. Με την παράθεση στη συνέχεια στο τρίτο και τέταρτο κεφάλαιο των κυριότερων χαρακτηριστικών αποσπασμάτων του έργου του, επιχειρείται η σκιαγράφηση του οραματιζόμενου κράτους της «ελληνικής δημοκρατίας», επικεντρώνοντας στις θεμελιώδεις αρχές αυτού, όπως στην έννοια της ελευθερίας, της λαϊκής κυριαρχίας, των δημοκρατικών θεσμών και των βασικών ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων των πολιτών, όπως αυτές αναβλύζουν μέσα από το ίδιο το έργο του Ρήγα. 88 Στη συνέχεια, επισκοπώντας το προβαλλόμενο διάχυτα στο έργο του όραμα για την «ελληνική δημοκρατία» παρατίθενται σκέψεις και προβληματισμοί περί του εφικτού ή μη της δημιουργίας και της λειτουργικότητας του κράτους του, της ιδεολογίας του, του συνδυασμού πατριωτισμού και διεθνισμού, της συμβολής του στην αφύπνιση της εθνικής συνείδησης των υποδουλωμένων λαών της Βαλκανικής και τέλος η συσχέτιση του οράματός του με σημερινά αντίστοιχα ζητήματα, στα πλαίσια μιας παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας. Με την εργασία αυτή δεν τολμώ βέβαια να ισχυριστώ πως κατόρθωσα να αποτυπώσω επαρκώς το μεγαλειώδες, πρωτοποριακό και ριζοσπαστικό όραμα του Ρήγα, ούτε φιλοδοξώ να πρωτοτυπήσω, αφού πολλοί μελετητές του Ρήγα έχουν ασχοληθεί ακριβέστερα και πληρέστερα με το θέμα αυτό, όμως οφείλω να ομολογήσω πως η προσέγγισή του έγινε με απέραντο σεβασμό και θαυμασμό στον ανθρωπιστή στοχαστή και επαναστάτη πολιτικό, Ρήγα Βελεστινλή, στον άνθρωπο που αγωνίστηκε για την πολιτική απελευθέρωση του ανθρώπου και την αρμονική συνύπαρξη των μειονοτήτων στα πλαίσια μιας ευρείας πολιτειακής οντότητας. Οι διατυπωμένες μέσα από το έργο του, οικουμενικές ιδέες περί ελευθερίας και ισότητας όλων των ανθρώπων και περί ειρηνικής συνύπαρξης και αλληλεγγύης των λαών, αποτελούν τη φωτεινή πυξίδα στα σκοτάδια του εθνικισμού, της ξενοφοβίας και του πάσης φύσεως ρατσισμού. Δείχνουν το δρόμο της αρμονικής συμβίωσης ετερόκλητων ομάδων και μειονοτήτων, με σεβασμό στη διαφορετικότητα του καθενός, μέσα σε μια δημοκρατική κοινωνία.