Η άσκηση κρατικής εποπτείας επί των Ο.Τ.Α.: Η σύσταση των Ελεγκτών Νομιμότητας.

Abstract

Η παρούσα εργασία εξετάζει τον συνταγματικά προβλεπόμενο στο άρθρο 102 παρ. 4 κρατικό εποπτικό έλεγχο, που συνίσταται αποκλειστικά στον περιορισμένο έλεγχο νομιμότητας των πράξεων της τοπικής αυτοδιοίκησης, ξα και στον πειθαρχικό έλεγχο των αιρετών προσώπων, με σκοπό τη διασφάλιση της κρατικής ενότητας, χωρίς να παρεμποδίζεται η ελεύθερη δράση και η αυτοτέλεια των τοπικών οργανισμών. Ο πυρήνας της εργασίας αφορά την συγκριτική ανάλυση του νομοθετικού πλαισίου για την διοικητική εποπτεία των Ο.Τ.Α. που ίσχυε προ του ν. 3852/2010 («Πρόγραμμα Καλλικράτης») με αυτό που προβλέφθηκε μετά την ψήφιση του εν λόγω νόμου. Περιληπτικά, το προγενέστερο νομοθετικό πλαίσιο χαρακτηριζόταν από την αναποτελεσματικότητα και την ανεπάρκεια του εποπτικού ελέγχου από τους Γενικούς Γραμματείς των Περιφερειών και τα διορισμένα μέλη των Ειδικών Επιτροπών Εποπτείας. Η υπέρβαση των ορίων εποπτείας, η συχνή υποκατάσταση των εποπτευόντων οργάνων στις αρμοδιότητες των εποπτευόμενων, η πολιτικοποίηση της εποπτικής διαδικασίας, η απουσία των θεσμικών εγγυήσεων ανεξαρτησίας και αντικειμενικότητας στα πρόσωπα που ασκούσαν τον εποπτικό έλεγχο και η έλλειψη ενός ομοιόμορφου και ενιαίου συστήματος ελέγχου ήταν οι βασικοί λόγοι αυτής της αναποτελεσματικότητας. Η ανάγκη για δημιουργία ενός ισχυρού και ανεξάρτητου ελεγκτικού εποπτικού αποτυπώθηκε στις διοικητικές μεταρρυθμίσεις που επέφερε το πρόγραμμα του «Καλλικράτη» με τη θεσμοθέτηση των Αυτοτελών Υπηρεσιών Εποπτείας και των Ελεγκτών Νομιμότητας, χωρίς όμως ουσιαστικό αντίκρισμα, καθόσον το νέο σύστημα διοικητικής και πειθαρχικής εποπτείας μπορεί να κατοχυρώθηκε σε θεωρητικό επίπεδο αλλά δεν εφαρμόστηκε ποτέ σε πρακτικό. Οι δημοσιονομικές δυσχέρειες αλλά κυρίως η αντίσταση στις αλλαγές που επέδειξαν τα πολιτικά πρόσωπα και οι ισχυροί δήμαρχοι και περιφερειάρχες αποτέλεσαν τροχοπέδη για τον θεσμικό εκσυγχρονισμό και την μετάβαση σε ένα πιο αξιόπιστο και αμερόληπτο σύστημα κρατικής εποπτείας. Με την ψήφιση του νέου νομοσχεδίου για την αυτοδιοίκηση (πρόγραμμα «Κλεισθένης Ι») γίνεται νέα προσπάθεια να ξεπεραστούν οι παθογένειες του παρελθόντος μέσω συγκεκριμένων παρεμβάσεων επί της εποπτείας των πράξεων και των αιρετών των Ο.Τ.Α. και να εφαρμοστούν πλήρως και ουσιαστικά οι διατάξεις για τις Αυτοτελείς Υπηρεσίες Εποπτείας και τους Επόπτες πλέον Ο.Τ.Α., με σκοπό την καθιέρωση ενός παραγωγικού και αποδοτικού μοντέλου κρατικής εποπτείας.