Περιβαλλοντική ηθική και εκπαίδευση
Μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία
Συγγραφέας
Αντωνιάδης, Δημήτριος Ι.
Ημερομηνία
2012-06Επιβλέπων
Πρωτοπαπαδάκης, ΕυάγγελοςΘεματική επικεφαλίδα
Περιβαλλοντική ηθική ; Περιβαλλοντική εκπαίδευσηΛέξεις κλειδιά
Περιβάλλον ; Ηθική ; ΕκπαίδευσηΠερίληψη
Η διπλωματική εργασία εξετάζει τη σχέση της περιβαλλοντικής ηθικής, ως
κλάδου της εφαρμοσμένης ηθικής φιλοσοφίας, με την περιβαλλοντική εκπαίδευση.
Παρουσιάζει, δηλαδή, τις βασικές θεωρίες και τις αρχές στις οποίες έχει καταλήξει η
σύγχρονη περιβαλλοντική φιλοσοφία, με επίκεντρο την αειφορία ή βιωσιμότητα. Στη
συνέχεια, αναφέρεται στην περιβαλλοντική εκπαίδευση, το περιεχόμενο, το
φιλοσοφικό και παιδαγωγικό της πλαίσιο, το οποίο στηρίζεται στα πορίσματα της
περιβαλλοντικής ηθικής. Στον επίλογο παρατίθενται τα συμπεράσματα, τα οποία
καταδεικνύουν τη στενή σχέση ανάμεσα στα δύο πεδία.
Ο Πρόλογος αναφέρεται στα οξυμμένα οικολογικά προβλήματα του 20ου αιώνα,
τα οποία τροφοδότησαν τον προβληματισμό σχετικά με την ενδεδειγμένη στάση
απέναντι στο φυσικό περιβάλλον. Ο προβληματισμός αυτός αποτέλεσε σε θεωρητικό
επίπεδο τον κορμό της περιβαλλοντικής ηθικής, η οποία εκφράστηκε στη
βιβλιογραφία, τον Τύπο και διεθνή Συνέδρια (Στοκχόλμη, Βελιγράδι, Ρίο), ενώ σε
πρακτική-πολιτική βάση ξεκίνησε η αλλαγή χειρισμού των περιβαλλοντικών θεμάτων
με σκοπό την προστασία του. Ένα από τα μέσα αυτής της περιβαλλοντικής πολιτικής
είναι η περιβαλλοντική εκπαίδευση.
Στο πρώτο κεφάλαιο του Κύριου Μέρους αναλύεται η περιβαλλοντική ηθική.
Αρχικά, τονίζεται το πρόβλημα της αξιολογικής θεώρησης στη διαδικασία της ηθικής
κρίσης και η έννοια της χρηστικής ή εγγενούς αξίας η οποία αποδίδεται στο περιβάλλον. Αντιστοίχως με την (χρηστική ή εγγενή) αξία, λοιπόν, που
αναγνωρίζουμε προκύπτει ο ανθρωποκεντρισμός και ο οικοκεντρισμός.
Στη συνέχεια, αναλύεται η ανθρωποκεντρική θεώρηση, η οποία αποδίδει σχετική-
λειτουργική αξία στο περιβάλλον. Οι ρίζες της ανάγονται στην αρχαία ελληνική και
ιουδαιοχριστιανική διανόηση και διδασκαλία, ενώ μεταγενέστεροι φιλόσοφοι, όπως
οι Descartes και Kant τοποθετήθηκαν και αυτοί υπέρ της δευτερεύουσας ηθικής
θέσης του περιβάλλοντος.
Ακολούθως, παρουσιάζεται η θέση των παραδοσιακών ηθικών θεωριών (του
Ωφελιμισμού και της Δεοντοκρατίας), θέση η οποία δεν δίνει ικανοποιητικές λύσεις
παρά την προσπάθεια θεωριών, όπως η θεωρία του Κοινωνικού Συμβολαίου, να
προσφέρουν κατανοητές, λογικές εξηγήσεις. Έτσι, εμφανίζεται ο Οικοκεντρισμός, ο
οποίος επεκτείνει την ηθική κοινότητα στο περιβάλλον και ειδικά στα ζώα (Singer,
Regan). Διαφοροποιείται σε ατομικισμό ή ολισμό, προτάσσοντας αντίστοιχα τα
δικαιώματα του ατόμου ή του είδους. Εξέλιξη όλων των προηγούμενων θεωριών
είναι ο Βιοκεντρισμός, ο οποίος αποδίδει εγγενή αξία σε όλο το περιβάλλον ως
ενότητα και προβάλλει το σεβασμό σε καθετί ζωντανό (Taylor) και την ευλάβεια
απέναντι στη ζωή (Schweitzer).
Ακόμα ένα βήμα αποτελεί η Ηθικής της Γης του Leopold, η οποία δίνει έμφαση
στην ακεραιότητα και ομορφιά της φύσης ως σύνολο, ενώ η Βαθιά Οικολογία του
Arne Naess έρχεται να προτείνει ένα πλήρες οντολογικό, επιστημολογικό και ηθικό
πρότυπο στις σχέσεις ανθρώπου και περιβάλλοντος. Αξιοσημείωτη θέση έχουν ο
Οικοφεμινισμός και η Κοινωνική Οικολογία, που εντοπίζουν ως ρίζα του
οικολογικού προβλήματος την εξουσιαστική και ιεραρχική τάση του ανθρώπου.
Τέλος, η Βιοπεριοχικότητα έδωσε έμφαση στη δημιουργία αυτόνομων περιοχών
διαβίωσης, προσαρμοσμένων στα φυσικά δεδομένα του συγκεκριμένου τόπου. Στο
ευρύ κοινό προβλήθηκε η ιδέα της αειφορίας, η ιδέα πως η χρήση του φυσικού
περιβάλλοντος πρέπει να αποσκοπεί στην ισορροπημένη κάλυψη των αναγκών και
των τωρινών και των μελλοντικών γενεών. Στα συμπεράσματα παρατίθεται μία νέα
ηθική, η οποία συνοψίζει και ανανεώνει τον προβληματισμό για τα οικολογικά
ζητήματα. Είναι η ηθική της ευθύνης.
Στο δεύτερο κεφάλαιο του Κύριου Μέρους αναλύεται η περιβαλλοντική
εκπαίδευση, και μάλιστα το ιδεολογικό-θεωρητικό της πλαίσιο. Αναλύεται το
περιεχόμενό της και παρουσιάζονται οι βασικές αρχές της, οι οποίες πηγάζουν από
τον προβληματισμό της περιβαλλοντικής ηθικής. Τέτοιες αρχές είναι η επέκταση του νοήματος της ανάπτυξης από τα στενά όρια της οικονομίας, η ολιστική θεώρηση του
κόσμου σε σχέση με την κυρίαρχη λογικοκρατική ερμηνεία, η στροφή προς τη
δημοκρατική-εθελοντική δράση κ.α. Η πραγμάτωση των παραπάνω στόχων
υπαγορεύει και το αντίστοιχο πλαίσιο παιδαγωγικών αρχών, οι σημαντικότερες των
οποίων είναι η ανάγκη για εποικοδομητική γνώση και κριτική σκέψη στην
προσέγγιση των περιβαλλοντικών ζητημάτων, η διαθεματική προσέγγιση ενός
θέματος, η συνεργασία και η δημοκρατική δράση των πολιτών που ενδιαφέρονται
ενεργά για το περιβάλλον.
Στον Επίλογο παρατίθενται τα συμπεράσματα, η άμεση δηλαδή συνάφεια περι-
βαλλοντικής ηθικής και περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, συνάφεια, όμως, που διατηρεί
την αυτοτέλεια του κάθε πεδίου. Η περιβαλλοντική ηθική είναι ο χώρος του ενεργού
θεωρητικού προβληματισμού και η περιβαλλοντική εκπαίδευση ένα από τα πεδία
εφαρμογής των αξιών της. Ταυτόχρονα, η περιβαλλοντική εκπαίδευση αποτελεί και
μία ιδιαίτερη μορφή εκπαίδευσης με αναμφισβήτητα οφέλη σε προσωπικό και
κοινωνικό επίπεδο.
Περίληψη
This paper analyses Enviromental Ethics and its relationship with Enviromental
Education. The field of Environmental Ethics studies human beings' ethical
relationship with the natural environment. Environment has always been a major
concern for mankind, because of the close relationship our ancestors had developed
with it. Humans needed the natural resources to survive and flourish. Conquering
nature became a synonym for civilization and nature became a huge source of goods
without -or with very little- real intrinsic value. It had the value of an instrument. This
distinction between instrumental value and intrinsic value is foundamental in
environmental philosophy. The first is the value of things as means to some other ends
while the second is the value of things as ends in themselves regardless of their use as
means to other ends. Ancient Greeks seemed to regard non human creatures as
disposable material “for the sake of man” (Aristotle, Politics, Bk. 1, Ch. 8). The same
approach shared major religions such as Christianity and Judaism and later
philosophers such as Thomas Aquinas, Descartes and Immanuel Kant. This was actually the ideological basis of the Industrial Revolution: the superiority of human
logic.
However, there were thinkers who started to question the primacy of logic and, as
the technological supremacy resulted in enviromental devastation, tried to form other
theories in order to consolidate relations between humans and nature. Thus,
Enviromental Ethics was born. Biocentrism and Ecocentrism were introduced.
Biocentrism refers to the theories that recognize intrinsic value to all forms of life.
Thinkers and activists such as Taylor and Schweitzer believed in respect to every
creature’s good of its own or devotion to all life. But it was Ecocentrism and Aldo
Leopold’s Deep Ecology that moved the primary concern to nature as a whole entity.
Deep Ecology’s main argument was that human interests were best served through the
preservation of the environment and suggested self-realisation and biocentric equality
as the foundations of a new ideology. Other philosophers such as Bookchin and his
Social Ecology focused on the importance of social hierarchy in the exploitation of
humans and nature. Ecofeminism accused patriarchism for the enslavement of a
feminine nature. All these theories created gradually the need for a change in
environmental policy.
Environmental Education (EE) is one of the main components of an effective
policy framework for protecting and managing the environment. It is a new
perspective for education aiming at 1) raising awareness of issues relating to the
current and future use of the world's resources and 2) promoting social participation
in achieving sustainability. All the major conclusions of environmental ethics were
introduced in environmental education providing a complete but still renovating frame
of values. Environmental Education provides knowledge, values, attitudes and skills
needed to generate changes in human behavior and unity among human beings and
between them and other forms of life. An environmentally educated person is not
only a peaceful inhabitant of Earth but also a better and more active citizen with
vigorous concern for his life, his society and his future. He is undoubtedly a better
human
Αριθμός σελίδων
100 σελ.Σχολή
Σχολή Ανθρωπιστικών Επιστημών και Πολιτισμικών ΣπουδώνΑκαδημαϊκό Τμήμα
Τμήμα ΦιλολογίαςΤίτλος Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών
Διαπανεπιστημιακό και Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών "Ηθική Φιλοσοφία"Γλώσσα
ΕλληνικάΠεριγραφή
Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Φιλοσοφική Σχολή. Τμήμα Φιλοσοφίας - Παιδαγωγικής - ΨυχολογίαςΣυλλογή
Οι παρακάτω άδειες σχετίζονται με αυτό το τεκμήριο: