Σχολική διαρροή, κοινωνικός αποκλεισμός και προοπτικές κοινωνικής επανένταξης. Ο ρόλος των υπηρεσιών συμβουλευτικής στα Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας

Abstract

Η Συμβουλευτική στον τομέα της Εκπαίδευσης καθίσταται σήμερα επιτακτική ανάγκη λόγω των ραγδαίων διαφοροποιήσεων στο πλαίσιο των σύγχρονων κοινωνιών. Από τη μια μεριά οι κοινωνίες μετατρέπονται σε πολυπολιτισμικές, σε κοινωνίες με πολυπλοκότητα, σε κοινωνίες διακινδύνευσης, σε κοινωνίες της πληροφόρησης και της γνώσης. Απ' την άλλη , μπροστά σε αυτή την κατάσταση, τα άτομα της εποχής μας βιώνουν δυσκολία στη λήψη αποφάσεων και στιςι επιλογές ζωής ιδιαίτερα όταν πρόκειται για αναλφάβητα άτομα που βρίσκονται κοντά στα όρια του κοινωνικού αποκλεισμού. Όλες αυτές οι αναγκαιότητες καθιστούν αναμφισβήτητα αναγκαία την εγκαθίδρυση του θεσμού της Συμβουλευτικής, όχι απλώς ως μιας στιγμιαίας παρέμβασης, πυροσβεστικού χαρακτήρα, σε καταστάσεις άμεσης ανάγκης, αλλά ως ενός δια βίου υποστηρικτικού φορέα για το άτομο σε διάφορες φάσεις της ζωής του. Με βάση την παραπάνω συλλογιστική σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν οι Συμβουλευτικές υπηρεσίες στα Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας. Τα ΣΔΕ αποτελούν ένα νέο θεσμό εκπαίδευσης ενηλίκων με οκταετή πορεία ζωής στην Ελλάδα, ο οποίος καλείται να συμβάλλει στην επανένταξη των εκπαιδευομένων στην οικονομική και κοινωνική ζωή. Στην Ελλάδα τα ΣΔΕ θεσμοθετήθηκαν με τον νόμο 2525/97 και αποτελούν ένα καινοτόμο πρόγραμμα εκπαίδευσης ενηλίκων, το οποίο δίνει τη δυνατότητα σε νέους άνω των 18 ετών να ολοκληρώσουν σε 18 μήνες την υποχρεωτική εκπαίδευση, αποκτώντας παράλληλα τίτλο σπουδών ισότιμο με το απολυτήριο Γυμνασίου. Την προετοιμασία, την ίδρυση και τη γενικότερη εποπτεία των ΣΔΕ, ανέλαβε από πλευράς Υπουργείου Παιδείας το Ίδρυμα Διαρκούς Εκπαίδευσης Ενηλίκων και η ευθύνη λειτουργίας τους ανήκει στη Γενική Γραμματεία Εκπαίδευσης Ενηλίκων. Η παρούσα εργασία διερευνά την αποτελεσματικότητα του Γραφείου Συμβουλευτικής στην αντιμετώπιση των αισθημάτων απαξίωσης των εκπαιδευομένων, την καθοδήγηση της μελλοντικής επαγγελματικής, εκπαιδευτικής και κοινωνικής πορείας των εκπαιδευομένων καθώς και την ενεργή επανένταξή τους στην κοινωνία. Η μελέτη κατά κύριο λόγο αποσκοπεί: - Στην παρουσίαση του σχετικού θεωρητικού πλαισίου. - Στην περιγραφή των παρεχόμενων υπηρεσιών, του προφίλ των Συμβούλων και των εκπαιδευομένων. - Στην καταγραφή των αναγκών των εκπαιδευομένων από της Συμβουλευτικές υπηρεσίες και τις δυνατότητες βελτίωσής τους. Ως μεθοδολογική προσέγγιση επιλέχθηκε η ποιοτική έρευνα και τα δεδομένα συλλέχθησαν μέσα από 14 συνεντεύξεις, σε 7 (εκπαιδευόμενους) σε Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας (ΣΔΕ), στην πλειοψηφία τους νέοι άνθρωποι, εργαζόμενοι οι περισσότεροι, αλλά με μικρό βαθμό ικανοποίησης από τις εργασίες τους, ικανοποιημένοι στο σύνολό τους από τη φοίτηση τους στο ΣΔΕ και 7 συμβούλους (Σταδιοδρομίας και Ψυχολόγους) από διάφορα ΣΔΕ. Απάντησαν σε όλες τις ερωτήσεις μέσα από τη διαδικασία της ημιδομημένης συνέντευξης που αποτέλεσε το εργαλείο συλλογής των δεδομένων της έρευνας στο χώρο του σχολείου. Από την ανάλυσή τους προέκυψαν τα εξής συμπεράσματα: Στο σύνολό τους οι εκπαιδευόμενοι είναι ικανοποιημένοι από τις Συμβουλευτικές Υπηρεσίες επισημαίνοντας ότι αυτές συμβάλλουν στην απόκτηση αυτοπεποίθησης και ότι βαθμιαία οδηγούν στην ένταξη τους στην αγορά εργασίας και στο κοινωνικό πλαίσιο. Όλοι έχουν επισκεφθεί τον Σύμβουλο Σταδιοδρομίας, έχουν βοηθήσει στη λήψη απόφασης, στην αξιοποίηση των δυνατοτήτων τους προκειμένου να βρουν εργασία, και έχουν ενημερωθεί για θέματα πρακτικής εύρεσης εργασίας που μέχρι πρότινος αγνοούσαν. Έχουν επισκεφθεί και το Σϋμβουλο Ψυχολόγο για να συζητήσουν και να βρουν λύσεις σε προσωπικά τους προβλήματα και μέσα από αυτή τη διαδικασία έχουν επιτύχει να γνωρίσουν καλύτερα τον εαυτό τους. Επιπλέον καλλιέργησαν ένα κριτικό τρόπο σκέψης και έμαθαν να χειρίζονται τις δυσκολίες πιο συνειδητοποιημένα. Θεωρούν ικανοποιητικό τν τρόπο υλοποίησης και απαραίτητο το θεσμό της Συμβουλευτικής στα ΣΔΕ αλλά ανεπαρκές το περιβάλλον και περιορισμένο τον προβλεπόμενο χρόνο υλοποίησης. Προτείνουν την παροχή Συμβουλευτικής στήριξης σε ατομικό επίπεδο καιπιστεύουν πως οι τεχνικές που χρησιμοποιούνται είναι κοντά στις ανάγκες και τις προσδοκίες τους. Στο ίδιο μήκος κύματος, με μικρές διαφοροποιήσεις, κινούνται και οι απόψεις των Συμβούλων, οι οποίοι θεωρούν ικανοποιητική την πρόθεση των εκπαιδευομένων για συμμετοχή στις διαδικασίες των συμβουλευτικών υπηρεσιών καιθεωρούν αναγκαίο το θεσμό της Συμβουλευτικής στα ΣΔΕ. Εκφράζουν απογοήτευση για τις αλλαγές που έχουν γίνει στο καθεστώς εργασίας τους και στο χρόνο παρουσίας τους στα ΣΔΕ. Πιστεύουν ότι πρόκειται για υποβάθμιση του ρόλους τους, η οποία έχει και αρνητικές επιπτώσεις ως προς την άρτια εφαρμογή του έργου τους. Προτείνουν την αύξηση του χρόνου της Συμβουλευτικής, την βελτίωση της υλικοτεχνικής υποδομής, του περιβάλλοντος υλοποίησης και την επιμόρφωση των Συμβούλων.