Όψεις Δουλείας στους Βατράχους και τον Πλούτο του Αριστοφάνη και στη Σαμία του Μενάνδρου

Abstract

Η συγκεκριμένη διπλωματική εργασία πραγματεύεται τις εκφάνσεις του θεσμού της δουλείας στους Βατράχους και τον Πλούτο του Αριστοφάνη, καθώς και στη Σαμία του Μενάνδρου. Το πρώτο κεφάλαιο, που αναφέρεται στις «όψεις» δουλείας των Βατράχων, εστιάζει, αρχικά, στην απόδειξη του διευρυμένου δραματουργικού μεριδίου που ο Αριστοφάνης επιφυλάσσει στο δούλο του Διονύσου, Ξανθία, αλλά και στην αντιστροφή ρόλων που παρατηρείται στη σχέση υπηρέτη και αφέντη. Επίσης, προβάλλεται η σημαντική συνδρομή στο «χτίσιμο» και την εκτύλιξη της υπόθεσης γενικότερα χαρακτήρων που, κοινωνιολογικά, δραματουργικά ή χαρακτηρολογικά, συνιστούν εκπροσώπους του θεσμού της δουλείας, ενώ, τέλος, εντοπίζονται, στο πλαίσιο της κωμωδίας, αντιλήψεις και συμπεριφορές, σχετικές με τους δούλους, οι οποίες παραπέμπουν στη σύγχρονη του κωμωδιογράφου πραγματικότητα. Στη συνέχεια και στο δεύτερο κεφάλαιο της εργασίας, που επικεντρώνεται στη διερεύνηση των δουλικών παραμέτρων του Πλούτου, ο δούλος του Χρεμύλου Καρίωνας αναδεικνύεται, βάσει της δραματουργικής του σπουδαιότητας αλλά και της συμπεριφοράς που υιοθετεί, σε προεξάρχουσα δουλική μορφή του αριστοφανικού corpus. Επιπρόσθετα, θίγεται η σκηνική δράση και λειτουργία των υπόλοιπων, ομολογουμένως περιορισμένων, δουλικών, συμβολικά ή αντικειμενικά, χαρακτήρων του έργου και επισημαίνεται η αναπαραγωγή στην κωμωδία απόψεων και πρακτικών που αφορούν στους εξωδραματικούς εκπροσώπους του θεσμού της δουλείας. Στο τρίτο, έπειτα, κεφάλαιο, όπου αναπτύσσονται οι δουλικές «όψεις» της Σαμίας, τεκμηριώνεται ότι ο Παρμένοντας, σύμφωνα με τη σκηνική του δράση και τις δραματουργικές του δικαιοδοσίες, αποτελεί αντιπροσωπευτικό μενάνδρειο δούλο, αλλά και, συνάλληλα, συνεχιστή των αριστοφανικών απεικονίσεων του τύπου. Τέλος, εξετάζεται ο αξιοσημείωτος ρόλος στην οικονομία του δράματος των υπόλοιπων και πολυπληθών, δουλικών χαρακτήρων του έργου, ενώ αποκαλύπτεται και ο «αντικατοπτρισμός» στους στίχους της Σαμίας ιδεών και στάσεων που χαρακτηρίζουν την ελληνιστική πια κοινωνία όσον αφορά στους δούλους.