Η ιστορική διαδρομή του εκπαιδευτικού κινήματος κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου (1919-1940)

Abstract

Η εποχή του Μεσοπολέμου χαρακτηρίζεται από μια έντονη συνδικαλιστική δραστηριότητα των δημοσίων υπαλλήλων και των δασκάλων ειδικότερα, Ήταν δύσκολες οι συνθήκες μέσα στις οποίες δρούσαν, αν σκεφτούμε πως αντιμετώπισαν δυο δικτατορίες, του Πάγκαλου και του Μεταξά. Στις συνθήκες αυτές όμως θεμελιώθηκε επιστημονικά τόσο η θέση του εκπαιδευτικού ως εργαζόμενου με το κράτος σαν εργοδότη. Από τη θέση αυτή προέκυψε και η τακτική που ακολούθησε το συνδικαλιστικό κίνημα των εκπαιδευτικών. Αγώνες όμως χωρίς θύματα δε γίνονται. Σε κρίσιμες περιστάσεις της πολιτικής ζωής είχαμε μαζικές συλλήψεις και απολύσεις δημοσίων υπαλλήλων και δασκάλων. Παρ' όλες όμως τις αντιξοότητες, το έργο του Εκπαιδευτικού Κινήματος των δασκάλων υπήρξε γόνιμο τόσο στον εκπαιδευτικό, όσο και στο συνδικαλιστικό τομέα. Τα ειδικότερα ζητήματα που προκύπτουν από τη μελέτη των συνδικαλιστικών οργανώσεων των εκπαιδευτικών μπορούν να συνοψισθούν στα ακόλουθα: α) Η συμμετοχή των εκπαιδευτικών στις πρωτοβάθμιες οργανώσεις και ο ρόλος αυτών των οργανώσεων. β) Το καθεστώς εργασίας και αμοιβών και η συνδικαλιστική συγκρότηση των εκπαιδευτικών στην περίοδο του Μεσοπολέμου. γ) ο προσανατολισμός των συνδικαλιστικών οργανώσεων στα ζητήματα της εκπαίδευσης. Η θέση και ο ρόλος των οργανώσεων στις εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις και αλλαγές. δ) Οι σχέσεις των συνδικαλιστικών οργανώσεων με το Κράτος στην εποχή του Μεσοπολέμου. Η μελέτη του εκπαιδευτικού κινήματος στη χώρα μας δεν αποτελεί προτεραιότητα στην ιστορική έρευνα. Το γεγονός ότι το συνδικαλιστικό κίνημα δε συμπεριλαμβάνεται στην ύλη της «ιστοριογραφίας» οφείλεται σε πολλούς λόγους: α) Στη μη ενσωμάτωση του συνδικαλιστικού κινήματος στην ελληνική κοινωνία. β) Στην έλλειψη ιστοριογραφικής παράδοσης. γ) Στην ανεπάρκεια πηγών. δ) Στην κυριαρχία ορισμένων αντιλήψεων για την «ιστοριογραφία». Στην περίοδο του Μεσοπολέμου είχε οξυνθεί η πάλη για την εφαρμογή εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων που τις αντιμάχονταν οι διάφορες κυβερνήσεις. Χαρακτηριστική τέτοια εκδήλωση ήταν η στάση του επίσημου κράτους στα Μαρασλειακά γεγονότα. Η δημοτική γλώσσα δεν είχε εδραιωθεί στο Δημοτικό σχολείο. Η οργάνωση της παιδείας εξακολουθούσε να είναι ολιγαρχική. Το επίσημο κράτος πίστευε πως ο λαός δε χρειάζεται γενική μόρφωση. Λίγα κολλυβογράμματα αρκούσαν για το λαό. Για τις εύπορες τάξεις υπήρχαν και τα ιδιωτικά, όπου δίνονταν επαρκείς γνώσεις στους μαθητές. Το αναλυτικό πρόγραμμα εξακολουθούσε να είναι το ίδιο από το 1913. Το προσωπικό της δημοτικής εκπαίδευσης συνέχιζε να είναι γενικά ασυγχρόνιστο. Το εξάχρονο δημοτικό σχολείο παρέμεινε στα χαρτιά. Τα σχολεία λειτουργούσαν ουσιαστικά με 4 τάξεις. Ο νόμος για την υποχρεωτική φοίτηση στο σχολείο δεν εφαρμοζόταν και εκατοντάδες χιλιάδες παιδιά δεν πήγαιναν στο σχολείο. Η αναλογία μαθητών για κάθε δάσκαλο ήταν μεγάλη. Στα σχολεία έλλειπαν τα εποπτικά μέσα, ακόμη και τα θρανία. Οι δάσκαλοι πρόβαλλαν πάντα το αίτημα για Αυτοδιοίκηση και αποκέντρωση. Μόνο το αίτημα αιρετών εκπροσώπων στο εκπαιδευτικό συμβούλιο είχε υιοθετηθεί.