Όψεις του γυναικείου φύλου στην αρχαία ελληνική τραγωδία: Μήδεια, Κλυταιμνήστρα, Φαίδρα

Abstract

Η ανάπτυξη του φεμινιστικού κινήματος κατά τα τελευταία χρόνια του 1960 οδήγησε αφενός στην αναζήτηση και αφετέρου στην προσπάθεια συλλογής και καταγραφής περισσότερων πληροφοριών αναφορικά με τη θέση του γυναικείου φύλου στην κοινωνία ανά τους αιώνες, αλλά και στην επαναπροσέγγιση των ιστορικών πηγών. Αντικείμενο της παρούσας εργασίας αποτελεί η μελέτη ζητημάτων που σχετίζονται με την παρουσία του γυναικείου φύλου στην αρχαία ελληνική τραγωδία. Πιο συγκεκριμένα, η έρευνά μας θα επικεντρωθεί στις τραγωδίες: Ἀγαμέμνων του Αισχύλου, Μήδεια και Ἱππόλυτος του Ευριπίδη. Για να γίνει, ωστόσο, περισσότερο κατανοητός ο ρόλος των γυναικών στην τραγωδία και ειδικότερα στα προαναφερθέντα δράματα, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να ειπωθούν μερικά πράγματα τόσο σχετικά με τη θέση των γυναικών στην Αθήνα του 5ου αι. όσο και σχετικά με τις απόψεις των ανδρών για εκείνες. Σαφέστατα η Αθηναία γυναίκα δεν αντιπροσωπεύει κάθε γυναίκα κατά μήκος του ελλαδικού χώρου. Ωστόσο, στο περιορισμένο πλαίσιο αυτής της μελέτης θα επικεντρωθούμε στην μελέτη της θέσης της γυναίκας στην Αθήνα της κλασικής περιόδου αφενός επειδή οι πηγές μας -και κατ’ επέκταση και οι γνώσεις μας- για εκείνη είναι περισσότερες1 και αφετέρου επειδή θα επικεντρωθούμε στην παρουσίασή της γυναικείας μορφής μέσα σε τρία δράματα που, όπως γνωρίζουμε, ήταν δημιουργήματα της κλασικής Αθήνας. Κατά συνέπεια, στο πρώτο κεφάλαιο της Εισαγωγής θα προσπαθήσουμε, αρχικά, να παραθέσουμε μερικές πληροφορίες για τη θέση της γυναίκας στην ομηρική και την αρχαϊκή εποχή. Με την παράθεση των στοιχείων αυτών θα μπορέσουμε να κατανοήσουμε καλύτερα τη θέση της γυναίκας στην κλασική Αθήνα, καθώς θα είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε τις μεταβολές που εκείνη υπέστη στην πορεία των χρόνων. Στη συνέχεια, θα επιχειρήσουμε να καθορίσουμε το ρόλο της Αθηναίας των κλασικών χρόνων. Ποια θέση κατείχε στην κοινωνική και πολιτική ζωή; Ποια κανονιστικά πρότυπα συμπεριφοράς ήταν υποχρεωμένη να ακολουθεί; Μπορούσε να έχει μερίδιο ἀρετής; Ποια ήταν η σχέση της με το ανδρικό φύλο και πώς εκείνο την αντιμετώπιζε; Αυτά είναι τα κυριότερα ζητήματα που θα προσπαθήσουμε να αναλύσουμε. Προχωρώντας στο επόμενο κεφάλαιο της Εισαγωγής, αντικείμενό του θα αποτελέσει η θέση που επιφύλαξε η αρχαία τραγωδία στη γυναίκα. Θα επιχειρήσουμε να παρουσιάσουμε το πώς μεταχειρίζεται το αρχαίο δράμα της κλασικής περιόδου την γυναίκα και ποια θέση κατείχε εκείνη μέσα σε αυτό. Παράλληλα θα δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στην ιδιαίτερη μεταχείριση που δέχθηκε το γυναικείο φύλο από τον Αισχύλο και τον Ευριπίδη, των οποίων τα έργα και θα μελετήσουμε διεξοδικότερα. Προχωρώντας, λοιπόν, τα επόμενα τρία κεφάλαια της εργασίας θα επεξεργασθούν αντίστοιχα τη θέση που κατέχει το γυναικείο φύλο στον Ἀγαμέμνονα του Αισχύλου, τη Μήδεια και τον Ἱππόλυτο του Ευριπίδη. Συγκεκριμένα, θα αποπειραθούμε να πραγματευτούμε δυσεπίλυτα ερωτήματα, όπως το πώς μεταχειρίζονται το γυναικείο φύλο στις συγκεκριμένες τραγωδίες ή ποια ζητήματα θίγουν τα δράματα γύρω από την κοινωνική, πολιτική και ηθική πλευρά της ζωής των γυναικών.