Η επίδραση του φανομένου Mobbing (ηθική παρενόχληση) στην ποιότητα ζωής των επαγγελματιών υγείας, δημόσιων ελληνικών νοσκομείων
Λέξεις κλειδιά
Mobbing ; Ηθική παρενόχληση ; Επαγγελματίες υγείας ; περιβάλλον υγείας ; Πρόληψη και αντιμετώπιση ηθικής παρενόχλησης ; Ποιότητα ζωής ; Γενική υγεία ; ΝοσοκομείαΠερίληψη
Την τελευταία 18-ετία, μελετάται ερευνητικά το φαινόμενο της ηθικής παρενόχλησης στους χώρους εργασίας των επαγγελματιών υγείας (νοσοκομεία), κυρίως προς το νοσηλευτικό, το ιατρικό, αλλά και το διοικητικό προσωπικό. Το φαινόμενο του mobbing (ηθική παρενόχληση), είναι ένα κοινωνικό πρόβλημα που πολλοί εργαζόμενοι αντιμετωπίζουν στο εργασιακό τους περιβάλλον και επηρεάζει άμεσα τη ζωή τους, αφού δημιουργεί πλήθος ψυχολογικών και άλλων προβλημάτων υγείας. Το φαινόμενο της ηθικής παρενόχλησης και οι επιπτώσεις της στην ψυχική και σωματική υγεία των επαγγελματιών υγείας, και κατ’ επέκταση στην ποιότητα ζωής τους, αποτελεί σημαντικό ανασταλτικό παράγοντα τόσο για την ψυχοπνευματική ισορροπία των εργαζομένων όσο και για την εύρυθμη λειτουργία των οργανισμών. Στην ελληνική βιβλιογραφία ελάχιστες έρευνες υπάρχουν σε ικανοποιητικό δείγμα που να μελετούν την σχέση μεταξύ ηθικής παρενόχλησης και επιπέδου ποιότητας ζωής των επαγγελματιών υγείας που εργάζονται σε δημόσια νοσοκομεία της χώρας. Σκοπός: Η καταγραφή και η μελέτη της επίδρασης του φαινομένου mobbing (ηθικής παρενόχλησης) στην ποιότητα ζωής των επαγγελματιών υγείας, που εργάζονται σε δημόσια ελληνικά νοσοκομεία, ώστε να αναδειχθεί η έκταση του φαινομένου και να αναδειχθούν, εάν υπάρχουν, σχέσεις ανάμεσα σε συγκεκριμένους παράγοντες και της παρουσίας του. Μεθοδολογία: Πρόκειται για μία μικτή μελέτη. Η ποσοτική ερευνητική προσέγγιση είναι μία συγχρονική μελέτη επισκόπησης και συσχέτισης. Για τη διεξαγωγή της μελέτης εφαρμόστηκε η μέθοδος του δείγματος ευκολίας. Το δείγμα της μελέτης αποτέλεσαν 1536 μέλη επαγγελματιών υγείας ένδεκα (11) δημόσιων ελληνικών νοσοκομείων της 1ης και 6ης περιφέρειας, με μέση ηλικία τα 39,2 έτη. Από το σύνολο των 2000 διανεμηθέντων ερωτηματολογίων και στα ένδεκα (11) νοσοκομεία, επιστραφήκαν πλήρως συμπληρωμένα τα 1536 (ποσοστό ανταπόκρισης: 76,8%). Στη μελέτη συμμετείχαν επαγγελματίες υγείας όλων των ειδικοτήτων και των βαθμίδων (ιατροί ειδικευμένοι [Επιμελητές Α, Β και διευθυντές], ειδικευόμενοι, νοσηλευτές πανεπιστημιακής εκπαίδευσης [ΠΕ], τεχνολογικής εκπαίδευσης [ΤΕ], διετούς εκπαίδευσης [ΔΕ] βοηθοί νοσηλευτών, μεταπτυχιακοί φοιτητές και διοικητικοί υπάλληλοι), οι οποίοι έρχονται καθημερινά σε επαφή με ασθενείς ή συγγενείς/ συνοδοί ασθενών. Η μελέτη διεξήχθη σε πρωινό και απογευματινό ημερήσιο ωράριο εργασίας. Συμπεριλήφθηκαν τα τμήματα όλων των τομέων (Παθολογικός, Χειρουργικός, Μονάδες και Τμήματα Διοίκησης). Εξαιρέθηκαν από τη μελέτη οι επαγγελματίες υγείας που βρίσκονταν σε αναρρωτική άδεια το χρονικό διάστημα κατά το οποίο εκπονήθηκε η μελέτη. Από όλους τους συμμετέχοντες συμπληρώθηκε έντυπο γραπτής πληροφορημένης συγκατάθεσης. Για να επιτραπεί η διεξαγωγή της μελέτης, συντάχθηκαν αιτήματα, τα οποία έλαβαν έγκριση από το κάθε Επιστημονικό Συμβούλιο των Νοσοκομείων. Χρησιμοποιήθηκαν τέσσερα (4) ερωτηματολόγια: το ερωτηματολόγιο της Ποιότητας Ζωής (WHOQOOL-BREF), το ερωτηματολόγιο που μετράει τη βίαιη ψυχολογική συμπεριφορά (Workplace Psychologically Violent Behaviours), που τυχόν ασκείται, το ερωτηματολόγιο Γενικής Υγείας (General Health Questionnaire-GHQ-28) και η πολυδιάστατη κλίμακα αντίληψης κοινωνικής υποστήριξης (MSPSS). Τα δεδομένα συλλέχθηκαν το χρονικό διάστημα από τον Μάιο του 2015 έως και τον Δεκέμβριο του 2017. Οι μέσες τιμές (mean), οι τυπικές αποκλίσεις (Standard Deviation=SD) και οι διάμεσοι (median) και τα ενδοτεταρτημοριακά εύρη (interquartile range) χρησιμοποιήθηκαν για την περιγραφή των ποσοτικών μεταβλητών. Οι απόλυτες (Ν) και οι σχετικές (%) συχνότητες χρησιμοποιήθηκαν για την περιγραφή των ποιοτικών μεταβλητών. Χρησιμοποιήθηκε επιβεβαιωτική παραγοντική ανάλυση με διαδικασία μέγιστης πιθανοφάνειας για την τον έλεγχο της εγκυρότητας δομής και την επιβεβαίωση των παραγόντων του ερωτηματολογίου WPVB. Προσδιορίστηκε η ανεξαρτησία των όρων σφάλματος (error terms) για όλα τα μοντέλα και επιτράπηκε η συσχέτιση των παραγόντων. Για τη σύγκριση ποσοτικών μεταβλητών μεταξύ δυο ομάδων χρησιμοποιήθηκαν το Student’s t-test ή το μη παραμετρικό κριτήριο Mann-Whitney. Για τη σύγκριση ποσοτικών μεταβλητών μεταξύ περισσοτέρων από δυο ομάδων χρησιμοποιήθηκε o παραμετρικός έλεγχος ανάλυσης διασποράς (ANOVA) ή το μη παραμετρικό κριτήριο Kruskal-Wallis. Για τον έλεγχο του σφάλματος τύπου Ι, λόγω των πολλαπλών συγκρίσεων χρησιμοποιήθηκε η διόρθωση κατά Bonferroni σύμφωνα με την οποία το επίπεδο σημαντικότητας είναι 0,05/κ (κ= αριθμός των συγκρίσεων). Για τον έλεγχο της σχέσης δυο ποσοτικών μεταβλητών χρησιμοποιήθηκε ο συντελεστής συσχέτισης του Pearson ή του Spearman (r). Η συσχέτιση θεωρείται χαμηλή όταν ο συντελεστής συσχέτισης (r) κυμαίνεται από 0,1 έως 0,3, μέτρια όταν ο συντελεστής συσχέτισης κυμαίνεται από 0,31 έως 0,5 και υψηλή όταν ο συντελεστής είναι μεγαλύτερος από 0,5. Η ανάλυση γραμμικής παλινδρόμησης (linear regression analysis) χρησιμοποιήθηκε για την εύρεση ανεξάρτητων παραγόντων που σχετίζονται με τις κλίμακες εργασιακού εκφοβισμού, κατάστασης της υγείας και ποιότητας ζωής από την οποία προέκυψαν συντελεστές εξάρτησης (β) και τα τυπικά σφάλματά τους (standard errors=SE). Η ανάλυση γραμμικής παλινδρόμησης για την κλίμακα εργασιακού εκφοβισμού έγινε με τη χρήση λογαριθμικών μετασχηματισμών. Η εσωτερική αξιοπιστία του ερωτηματολογίου ελέγχθηκε με την χρήση του συντελεστή Cronbach’s-α. Τα επίπεδα σημαντικότητας είναι αμφίπλευρα και η στατιστική σημαντικότητα τέθηκε στο 0,05. Για την ανάλυση χρησιμοποιήθηκε το στατιστικό πρόγραμμα SPSS 22.0. Επίσης πραγματοποιήθηκε και ποιοτική έρευνα μέσω ημι-δομημένης συνέντευξης, με σκοπό να διερευνηθούν οι απόψεις των Ε.Υ. ενός δημόσιου Νοσοκομείου (από τα 11) σχετικά με το φαινόμενο του mobbing (ηθική παρενόχληση). Συγκεκριμένα: (α) η κατανόηση του ορισμού, (β) η επαρκής ενημέρωση, (γ) η ευαισθητοποίηση των Ε.Υ. Το δείγμα αποτελείτο από δώδεκα (12) Ε.Υ. τέσσερις (4) ιατροί, 4 Νοσηλευτές/τριες, 4 Διοικητικοί Υπάλληλοι) και η μέθοδος που χρησιμοποιήθηκε ήταν 12 ημι-δομημένες συνεντεύξεις, με 3 βασικούς άξονες με 9 ερωτήσεις.
Περίληψη
Introduction: In the last 18 years, the phenomenon of mobbing has been studied in occupational health professionals mainly in nursing, medical, and administrative staff. The phenomenon of mobbing is a social problem that many workers have faced at one time in their working environment and directly affects their life consequences as they create a host of psychological and other health problems. The phenomenon of mobbing and its effects on mental, physical health in health professionals, and consequently on the quality of life, in a workplace is a significant limitation in the psycho-spiritual balance of employees as well as for the proper functioning of the organization. In the Greek literature, there is scant research to study the relationship between mobbing and the quality of life of health professionals working in public hospitals in the country. Aim: The record and the study of the effect of mobbing on the quality of life of health professionals working in public Greek hospitals in order to highlight the extent of the phenomenon and to establish relationships between specific factors and the presence of the phenomenon of mobbing. Methodology: This is a mixed study. The quantitative research approach is a cross-sectional overview and correlation study. The sample of the study consisted of 1536 health professionals from 11 public Greek hospitals in the 1st and 6th district, with an average age of 39.2 years. From the set of 2000 questionnaires distributed in 11 hospitals, 1536 returned fully completed (response rate: 76.8%). The study included health professionals of all specialties and levels [university educated nurses, Technological Educated [TE], two-year educated nursing assistants, (specialized doctors, A, B registrars and directors) interns, postgraduate students and administrators)] who are in daily contact with patients or relatives of patients /attendants. The study was conducted during the morning and afternoon daily working hours. The units of all domains (Pathology, Surgery, Units and Departments of Administration) were included. The health professionals who were on sick leave were excluded from the study during its conduction. A written informative consent form was completed by all the participants. In order the study to be conducted, requests drafted, which were approved by each Scientific Council of the Hospitals. 4 questionnaires were used: the Quality of Life Questionnaire (WHOQOOL-BREF), the Workplace Psychologically Violent Behaviors Questionnaire, if applicable, the General Health Questionnaire-28 and the General Health Questionnaire-G Social Support Perception Scale (MSPSS). The data were collected between May 2015 and December 2017. Mean, standard deviation (SD) and median, and interquartile ranges were used to describe the quantitative variables. Absolute (N) and relative (%) frequencies were used to describe the qualitative variables. Confirmatory factor analysis with maximum likelihood procedure was used to check the validity of the structure and to confirm the factors of the WPVB questionnaire. The independence of the error terms for all models was determined and the factors were allowed to correlate. Student's t-test or Mann-Whitney non-parametric criterion was used to compare quantitative variables between the two groups. For comparison of quantitative variables between more than two groups, parametric analysis of variance (ANOVA) or non-parametric Kruskal-Wallis criterion was used. For the control of type I error, Bonferroni correction was used for multiple comparisons according to which the significance level is 0.05 / kg (k = number of comparisons). Pearson or Spearman's correlation coefficient (r) was used to test the relationship of two quantitative variables. The correlation is considered low when the correlation coefficient (r) ranges from 0.1 to 0.3, moderate when the correlation coefficient is from 0.31 to 0.5 and high when the coefficient is greater than 0.5. Linear regression analysis was used to find independent factors related to the scales of occupational bullying, health status and quality of life resulting from dependence factors (b) and their standard errors (standard errors = SE). Linear regression analysis for the scale of workplace bullying was performed using logarithmic transforms. The internal reliability of the questionnaire was checked using the Cronbach's coefficient. Significance levels were two-sided and statistical significance was set at 0.05. SPSS 22.0 was used for statistical analysis. Qualitative research was also conducted through a semi-structured interview, in order to investigate the views of HPs., a public hospital (out of 11) about the phenomenon of mobbing. Specifically: (a) understanding of the definition, (b) adequate information, (c) raising awareness of HPs. The sample consisted of twelve (12) HPs. four (4) physicians, four (4) Nurses, four (Administrators) and the method that used was 12 semi-structured interviews, with 3 axes with 9 questions.