Φιλολογική προσέγγιση του κοντακίου «Εἰς τούς νεοφωτίστους» του Ρωμανού του Μελωδού (από τον κώδικα 213 της Πάτμου, φφ. 150-152ν)
Μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία
Συγγραφέας
Ανδρακάκου, Παναγιώτα
Ημερομηνία
2020-02Επιβλέπων
Πολέμης, ΙωάννηςΘεματική επικεφαλίδα
Ρωμανός, Μελωδός, Άγιος -- έδρασε τον 6ο αιώνα -- Εἰς τούς νεοφωτίστους ; Ρωμανός, Μελωδός, Άγιος -- έδρασε τον 6ο αιώνα -- Κοντάκια ; Ρωμανός, Μελωδός, Άγιος -- έδρασε τον 6ο αιώνα -- Ερμηνεία και κριτική ; Χριστιανική ποίηση, Βυζαντινή -- Ιστορία και κριτική ; Ύμνοι, Ελληνικοί --Βυζαντινή Αυτοκρατορία -- Ιστορία και κριτικήΛέξεις κλειδιά
Εκκλησιαστική ποίηση ; Υμνογραφία ; Κοντάκιο ; Συριακές ομιλίες ; Άγιος Εφραίμ ο Σύρος ; Ρωμανός ο Μελωδός ; «Εἰς τοὺς νεοφωτίστους» ; Περιστασιακό κοντάκιο ; Υποχρεωτικό βάπτισμα ; Διάταγμα του Ιουστινιανού ; Τυπική δομή ; Προοίμιο ; Οίκος ; Εφύμνιο ; Ακροστιχίδα ; Γνησιότητα ; Βιβλική παράδοση ; Πατερικά κείμενα ; Κατηχήσεις ; Ρυθμοτονικό μέτρο ; Ομοτονία ; Ισοσυλλαβία ; Δραματικότητα διαλόγων ; Παραινέσεις ; Εικονοπλασική δεινότητα ; Ecclesiastical poetry ; Hymnography ; Kontakion ; Syrian speeches ; Saint Ephraim the Syrian ; Roman Melodos ; “On the new converts” ; Circumstantial kontakion ; Compulsory baptism ; Justinian's decree in 528 A.D. ; Renovating power of baptism ; Typical structure ; Preamble ; Strophes ; Efymnion ; Acrostic ; Authenticity ; Biblical tradition ; Church Fathers ; Catechism ; Homotonia ; Isosyllabia ; Dramaticity of dialogue ; Parenetic style ; Pictorial potencyΠερίληψη
Ιδιαίτερη θέση στο χώρο της βυζαντινής ποίησης κατέχει η βυζαντινή υμνογραφία. Το πρώτο μεγάλο και ολοκληρωμένο λογοτεχνικό είδος της υπήρξε το κοντάκιο, το οποίο συνδέεται με τις συριακές ομιλίες, των οποίων κύριος εκπρόσωπος υπήρξε ο άγιος Εφραίμ ο Σύρος. Στο είδος αυτό κορυφαίος ποιητής αναδεικνύεται ο Ρωμανός ο Μελωδός, ο οποίος γεννήθηκε τον 5ο αιώνα μ. Χ. στη Συρία από γονείς εβραϊκής καταγωγής και πέρασε μεγάλο μέρος της ζωής του στην Κωνσταντινούπολη, όπου συνδέθηκε στενά με τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό. Σε αυτή τη σχέση οφείλεται πιθανότατα η σύνθεση του κοντακίου «Εἰς τοὺς νεοφωτίστους» το οποίο ανήκει στην κατηγορία των περιστασιακών κοντακίων και απευθύνεται στους πρώην εθνικούς ή Ιουδαίους, οι οποίοι αναγκάζονται να βαπτισθούν σε μεγάλη ηλικία μετά το διάταγμα του Ιουστινιανού το 528 μ.Χ. Είναι ένας ύμνος που αναφέρεται στην ανακαινιστική δύναμη του βαπτίσματος, είτε μέσα από το μονόλογο του σατανά, είτε μέσα από τις συμβουλές του ποιητή στους νεοφώτιστους. Ο χαρακτήρας του είναι κατ’ εξοχήν θεολογικός αλλά έχει και πολιτικές προεκτάσεις. Η δομή είναι η τυπική δομή των περισσοτέρων κοντακίων. Αποτελείται από ένα προοίμιο και είκοσι δύο οίκους που συνδέονται με το εφύμνιο. Η ακροστιχίδα που συνδέει τους οίκους αποτελεί εχέγγυο της γνησιότητας του κοντακίου. Βάση του αποτελούν η βιβλική παράδοση, τα κείμενα της πατερικής ρητορικής και οι κατηχήσεις διαφόρων εκκλησιαστικών συγγραφέων. Το μέτρο του είναι ρυθμοτονικό και ακολουθεί τις αρχές της ομοτονίας και της ισοσυλλαβίας. Η γλώσσα του είναι απλή και εξυπηρετεί τη δραματικότητα των διαλόγων και την αποτελεσματικότητα των παραινέσεων. Τέλος, το κοντάκιο είναι δείγμα της εικονοπλαστικής δεινότητας και της προσδιοριστικής δύναμης του ποιητή.
Περίληψη
Byzantine hymnography holds a special place in the field of byzantine poetry. Its first major and comprehensive literary genre was the kontakion, which is affiliated with the syrian speeches, whose principal representative was saint Ephraim the Syrian. The leading poet of this kind is Romanos Melodos, who was born in Syria in the 5th century A.D. from Jewish parents and spent much of his life in Constantinople, where he was closely associated with emperor Justinian. This is probably the reason of the composition of the kontakion “On the new converts”, which belongs to the category of circumstantial kontakia and is addressed to former nationals or Jews, who are forced to be baptized at an early age after Justinian's decree in 528 A.D. It is a hymn referring to the renovating power of baptism, either through Satan's monologue or through the poet's advice to the new converts. The subject of kontakion is predominantly theological but also has political implications. The structure is the typical structure of most kontakia. It consists of a preamble and twenty-two others strophes associated with the refrain (efymnion). The acrostic that connects the strophes is a guarantee of the authenticity of the kontakion. It is based on the biblical tradition, the texts of Church Fathers and the catechism of various ecclesiastical writers. The meter is rhythmic and follows the principles of homotonia and isosyllabia. The language is simple and contributes to the dramaticity of dialogue and the effectiveness of parenetic style. Finally, the kontakion is a sample of the poet's pictorial potency and attributive power.