Κατασκευή ηλεκτρονικού σωματοκειμενικού λεξικού νεολογισμών των κρίσεων (οικονομικών, κοινωνικοπολιτικών, υγειονομικών) της περιόδου 2015-2020
Μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία
Συγγραφέας
Μιχαλοπούλου, Ευτυχία
Ημερομηνία
2022-02Επιβλέπων
Χατζηδάκη, ΟυρανίαΘεματική επικεφαλίδα
Ελληνική γλώσσα, Νέα -- Λεξικά ; Ελληνική γλώσσα, Νέα -- Νεολογισμοί -- Λεξικά ; Ελληνική γλώσσα, Νέα -- 21ος αιώνας -- Λεξικά ; Ηλεκτρονικά λεξικά ; Ελληνική Γλώσσα -- Νεολογισμοί ; Σώματα κειμένων (Γλωσσολογία) ; Νεολογισμοί -- Πολιτικές απόψεις ; Νεολογισμοί -- Οικονομικές απόψεις ; Νεολογισμοί -- Κοινωνικές απόψειςΛέξεις κλειδιά
Νεολογία ; Πολιτικός Λόγος ; Γλωσσολογία Σωμάτων Κειμένων / Σωματοκειμενική Λεξικογραφία ; Σωματοκειμενικό ηλεκτρονικό λεξικό ; Νεολογία και περικείμενο ; Neology ; Political Discourse ; Corpus Linguistics / Corpus Lexicography ; Corpus-based electronic dictionary ; Neology and ideologyΠερίληψη
Η παρούσα εργασία πραγματεύεται την ανίχνευση και μελέτη νεολογισμών που απαντούν στον πολιτικό και δημοσιογραφικό, κυρίως, λόγο και έχουν εμφανιστεί ή/και διαδοθεί την τελευταία πενταετία. Συγκεκριμένα, αναφέρεται στην κατασκευή σωματοκειμενικού ηλεκτρονικού λεξικού νεολογισμών που σχετίζονται με τις κρίσεις (οικονομικές, κοινωνικοπολιτικές, υγειονομικές) της περιόδου 2015-2020. Κάθε αλλαγή (πολιτική, κοινωνική, οικονομική, τεχνολογική, πολιτισμική) δημιουργεί την ανάγκη κατασκευής νέων όρων (νεολογισμών), οι οποίοι λεξικοποιούν αυτές τις αλλαγές. Οι τεκτονικές πολιτικές και κοινωνικές ανακατατάξεις των τελευταίων ετών στον ελλαδικό χώρο (χρηματοοικονομική κρίση και ραγδαία πτώση του βιοτικού επιπέδου των Ελλήνων/ίδων πολιτών/ιδων και διαδικασίες ανάκαμψης, δραστική ανακατανομή εκλογικής ισχύος των ελληνικών πολιτικών κομμάτων, κυβέρνηση αριστεράς και κοινοβουλευτική παρουσία άκρας δεξιάς για πρώτη φορά στην ελληνική ιστορία, κ.λπ.) αλλά και τα πρόσφατα διεθνή γεγονότα (πανδημία COVID-19) φαίνεται πως ώθησαν στη δημιουργία και διάδοση, ιδίως μέσω του διαδικτύου, πολλών νέων όρων, αλλά και στον εμπλουτισμό υφιστάμενων όρων με νέες σημασίες και χρήσεις. Τα λεξιλογικά αυτά γεγονότα δεν καταγράφονται, όπως είναι φυσικό, στα υφιστάμενα μεγάλα λεξικά της κοινής νεοελληνικής (Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής Ιδρύματος Τριανταφυλλίδη, Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας Μπαμπινιώτη, Χρηστικό Λεξικό της Νεοελληνικής Γλώσσας Ακαδημίας Αθηνών). Το σώμα κειμένων (corpus) που συστάθηκε και από το οποίο αντλήθηκαν οι νεολογισμοί απαρτίζεται από άρθρα έγκυρων ιστοσελίδων (Web as Corpus) που καλύπτουν διαφορετικό μέρος του πολιτικού φάσματος (Ημερόδρομος, Antinews), ώστε, μεταξύ άλλων, να αναδειχθεί λεξικογραφικά η πτυχή της ιδεολογικής στράτευσης των ΜΜΕ. Το περιεχόμενο των λημμάτων που συντάχθηκαν (ορισμοί, παραδείγματα, συνάψεις, ιδιωματισμοί κ.λπ.) αντικατοπτρίζει το πολιτικό, κοινωνικό και πολιτισμικό περιεχόμενο των θησαυριζόμενων νέων όρων.Για την ανίχνευση, μελέτη και ερμηνεία των νεολογισμών αξιοποιήθηκαν οι αρχές και οι μέθοδοι της σωματοκειμενικής λεξικογραφίας/λεξικολογίας καθώς και τα σχετικά ψηφιακά εργαλεία (Sketch Engine, για την ποσοτική ανάλυση μέσω εξαγωγής λέξεων-κλειδιών, κατανομών συχνότητας, κ.λπ., και Lexonomy, για τη λημματογράφηση των επιλεχθέντων όρων). Τέλος, δεδομένου ότι οι λεξικογραφούμενοι όροι έχουν έντονη κοινωνική, πολιτική κ.λπ. διάσταση, διενεργήθηκε περαιτέρω ποιοτική ανάλυσή τους, βασισμένη στο πραγματολογικό και σημασιολογικό περιεχόμενό τους, η οποία φώτισε λεπτές αποχρώσεις τους, κατέδειξε τυχόν διαφοροποιήσεις τους ανάλογα με την οπτική γωνία θέασης και χρήσης τους, φανέρωσε πολλαπλές και διαφορετικές ερμηνείες τους και συνέβαλε στην αναγνώριση της αιτιακής σχέσης που συνέχει τους όρους με την κοινωνικοπολιτική τους διάσταση.
Περίληψη
This dissertation analyses and records neologisms of politically-oriented journalistic discourse which have appeared and/or spread during the last half of the 2010s. The end-product of this research is a corpus-based electronic dictionary of neologisms relating to the crises which have taken place in Greece during the period 2015 to 2020. Every change (political, social, economic, technological, cultural, etc.) triggers the emergence of new terms (neologisms), which lexicalise these changes. The tectonic political and social shifts which have been observed in recent years in Greece (the debt crisis and the rapid decline of the Greek citizens’ standard of living, the drastic redistribution of electoral power amongst the Greek political parties, a left-wing administration and the parliamentary presence of a far-right party for the first time in Greek history, etc.), as well as recent global crises (the COVID-19 pandemic) have led to the creation and dissemination, mostly via the internet, of many new coinages, in addition to the investment of existing terms with new meanings and uses. Being so recent, these lexical events are not recorded in the existing major dictionaries of the common modern Greek (Manolis Triantafyllides Foundation’s Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής – Dictionary of Standard Modern Greek, the Babiniotis Dictionary of Modern Greek – Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας Γεωργίου Μπαμπινιώτη, and the Academy of Athens’ Χρηστικό Λεξικό της Νεοελληνικής Γλώσσας – Dictionary of
Modern Greek for Everyday Use). The corpus consists of articles from two journalistic websites (Web as Corpus) which represent opposing poles of the political spectrum (Ημεροδρόμος – left-wing, Antinews – right-wing/conservative), also in order to explore the effect of ideology and political affiliation οn the process of neology. The dictionary entries created on the basis of the corpus citations (definitions, examples, collocations, idioms, etc.) reflect the political, social and cultural content of the new terms identified. The neologisms were analysed by employing the principles and methodologies of corpus-based lexicography/lexicology and involved the systematic use of corpus-processing and dictionary compilation tools (Sketch Engine, for quantitative analysis through keywords, wordlists, etc., and Lexonomy, for the dictionary compilation). Finally, since the terms recorded reflect the social, political, etc. contexts in which they were created as well as the strong political leanings of their users, a corpus-based qualitative analysis was carried out, based on the terms’ semantic and pragmatic content, in order to shed light on the social, political, historical, etc. parameters of their creation and the ideological nuances of their senses.