Η επαγγελματική εξουθένωση (burn out) των καθηγητών Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης της πρώτης διαθεσιμότητας του Υπουργείου Παιδείας στα πλαίσια μεταρρύθμισης σε περιβάλλον κρίσης: μελέτη στάσεων, απόψεων, σωματοποιημένων προβλημάτων και συναισθηματικών διαταραχών

Abstract

Τον Ιούλιο του 2013 εφαρμόζεται το μέτρο της διαθεσιμότητας για πρώτη φορά σε έλληνες εκπαιδευτικούς της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Πρόκειται για μια μεταρρυθμιστική προσπάθεια που περιλαμβάνει την κατάργηση 52 ειδικοτήτων της Τεχνικής Εκπαίδευσης και έγινε σε συνεργασία του υπουργείου Παιδείας με το υπουργείο Διοικητικής Μεταρρύθμισης. Από τους καθηγητές που τέθηκαν σε Διαθεσιμότητα το 20% μετατάχθηκε υποχρεωτικά σε θέσεις Διοικητικών με κοινωνικά κριτήρια. Η μεταρρυθμιστική προσπάθεια έγινε σε περιβάλλον κρίσης, όπου η ανεργία ήταν 27%, οι ευέλικτες μορφές εργασίας αναπτύσσονταν ραγδαία, το εργασιακό κόστος μειωνόταν και περιοριζόταν οι συλλογικές συμβάσεις εργασίας. Παράλληλα άρχισε η αξιολόγηση στις εκπαιδευτικές μονά-δες και η επισφάλεια εργασίας κυριαρχούσε στην Ελλάδα και σε όλη την Ευρω-παϊκή Ένωση. O σκοπός τη παρούσας διατριβής είναι η διερεύνηση του burnout των καθηγητών Β/θμιας Εκπ/σης που υπέστησαν την πρώτη διαθεσιμότητα του ΥΠΑΙΘ στα πλαίσια μεταρρύθμισης σε περιβάλλον κρίσης και η συμβολή στη μελέτη στάσεων, απόψεων, σωματοποιημένων προβλημάτων και συναισθημα-τικών διαταραχών. Το αντιπροσωπευτικό δείγμα της έρευνας ανέρχεται στα 405 άτομα. Όσον αφορά τους καθηγητές σε διαθεσιμότητα το δείγμα της έρευνας ανέρχεται στα 325 άτομα. Όσον αφορά τους καθηγητές οι οποίοι μετατάχθηκαν σε θέσεις Διοικητικών Υπαλλήλων το δείγμα της έρευνας ανέρχεται στα 80 άτομα. Η κύρια έρευνα ξεκίνησε το Μάρτιο του 2014 και ολοκληρώθηκε τον Απρίλιο του 2015. Ερευνητικά Εργαλεία: Α.Ερωτηματολόγιο προσωπικών και υπηρεσιακών στοιχείων 1. Η κλίµακα ψυχοπαθολογίας Symptom Checklist - 90- Revised (SCL - 90 - R, Derogatis et al, 1973) 2. Κλίμακα επαγγελματικής εξουθένωσης (Maslach Burnout Measure - ΜΒΙ) 3. Ερωτηματολόγιο Νο 1. Το Ερωτηματολόγιο Νο 1 διερεύνησε «Τους παρά-γοντες που αυξάνουν το εργασιακό άγχος των Καθηγητών που αναγκάστη-καν σε Διαθεσιμότητα». 4. Ερωτηματολόγιο Νο2. Το Ερωτηματολόγιο Νο 2 διερεύνησε το: «Τι λειτούρ-γησε ενθαρρυντικά στους Καθηγητές;». 5. Ερωτηματολόγιο Νο 3. Το Ερωτηματολόγιο Νο 3 διερεύνησε: «Τα προβλή-ματα υγείας των Καθηγητών». Επιλέχθηκαν συνήθεις ασθένειες με ψυχολο-γικό υπόβαθρο. 6. Ερωτηματολόγιο Νο 4. Το Ερωτηματολόγιο Νο 4 διερεύνησε «Τους παρά-γοντες που αυξάνουν το εργασιακό άγχος των Καθηγητών που αναγκά-στηκαν σε Μετάταξη Θέσης Διοικητικού Υπαλλήλου». Για την καλύτερη ερμηνεία των αποτελεσμάτων η έρευνα χωρίστηκε σε τρία μέρη: Στο 1ο μέρος βρίσκονται τα αποτελέσματα των Ερωτηματολογίων των Καθηγητών που αναγκάστηκαν σε Μετάταξη Θέσης Διοικητικού Υπαλλήλου. Στο 2ο μέρος βρίσκονται τα αποτελέσματα των Ερωτηματολογίων των Καθηγη-τών που αναγκάστηκαν σε Διαθεσιμότητα. Στο 3ο μέρος υπάρχει η σύγκριση μεταξύ του 1ου και του 2ου μέρους των αποτελεσμάτων Καθηγητών σε αναγκαστική Μετάταξη Διοικητικού Υπαλλήλου και Καθηγητών σε Διαθεσιμότητα. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Η παρούσα έρευνα μελέτησε την επαγγελματική εξουθένωση που βίωσαν οι εκπαιδευτικοί που τέθηκαν σε διαθεσιμότητα και αυτοί που μετατάχθηκαν υποχρεωτικά. Με την κλίμακα επαγγελματικής εξουθένωσης Maslach καταγρά-φηκαν τα μεγαλύτερα ποσοστά που εμφανίστηκαν ιστορικά σε έλληνες εκπαιδευτικούς. Μελετήθηκαν οι παράγοντες εργασιακού στρες και στις δύο κατηγορίες (διαθέσιμων - μεταταγμένων) και έγινε συγκριτική μελέτη μεταξύ τους. Καταγρά-φηκαν συμπτώματα ψυχοπαθολογίας που εμφανίστηκαν και στις δύο κατηγορίες λόγω εργασιακού στρες με την κλίμακα Ψυχοπαθολογίας SCL-90 όπου ο Δείκτης Γενικών Συμπτωμάτων (ΔΓΣ) και ο Δείκτης Ενόχλησης Θετικών Συμπτωμάτων (ΔΕΘΣ) εμφανίστηκαν παθολογικοί. Καταδείχθηκε ότι η εμφάνιση ψυχοπαθολογίας μπορεί να προβλεφθεί από την αυξημένη επαγγελματική εξουθένωση. Καταγράφηκε και στις δύο κατηγορίες η εμφάνιση και η επιδείνωση προβλημάτων σωματικής υγείας που συνδέονται με το χρόνιο στρες, όπου επίσης εμφανίστηκε επιδείνωση της σωματικής υγείας. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Μελετώντας τους παράγοντες που προκάλεσαν ψυχική και σωματική ένταση και επηρέασαν την υγεία των εκπαιδευτικών, κατατέθηκαν παρατηρήσεις και προτάσεις, χρήσιμες για μελλοντικές εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις.