H ΣTPATHΓIKH KAI ΠOΛITIKH AΞIA THΣ APKTIKHΣ KAI O POΛOΣ THΣ ΣTHN ΔIEΘNH AΣΦAΛEIA

Abstract

Ο Αρκτικός Ωκεανός έχει μεγάλο μέγεθος και μοιράζεται μια στενή συνοριακή γραμμή με το πολικό κάλυμμα πάγου. Η επιφάνειά του αντιπροσωπεύει περίπου 66.500 τετραγωνικά χιλιόμετρα, δηλαδή το 1/6 της επιφάνειας της Γης, ενώ η συνολική του έκταση αντιπροσωπεύει περίπου 30 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα. Η Αρκτική είναι το βορειότερο σημείο του πλανήτη όπου μπορεί να αναπαυθεί μια ήπειρος. Αν και το μεγαλύτερο μέρος της Αρκτικής καλύπτεται από πάγο, ο πληθυσμός της Αρκτικής ανέρχεται σε 4 εκατ. κατοίκους, οι οποίοι είναι διασκορπισμένοι στις ΗΠΑ, Αλάσκα, Ισλανδία και Φινλανδία, Νορβηγία, Σουηδία, Καναδάς, Γροιλανδία, Ρωσία, εκ των οποίων το 1/3 θεωρείται ότι είναι γηγενείς πληθυσμοί. Στις 19 Σεπ 96, ιδρύθηκε το «Αρκτικό Συμβούλιο», το οποίο απαρτίζεται από 8 μόνιμα μέλη, 6 Ομάδες Εργασίας και 38 Παρατηρητές. Το Αρκτικό Συμβούλιο είναι το πιο ενεργό και κορυφαίο διακυβερνητικό φόρουμ διαπραγματεύσεων για την προώθηση της συνεργασίας, του συντονισμού και της αμοιβαίας πληροφόρησης μεταξύ των κρατών της Αρκτικής, των αυτόχθονων κοινοτήτων της Αρκτικής και των κατοίκων της Αρκτικής που ασχολούνται με κοινά ζητήματα μέσω της εξερεύνησης, της χρήσης των πόρων, του διασυνοριακού εμπορίου και της ανάπτυξης της περιοχής της Αρκτικής. Τα 8 μέλη του Συμβουλίου αποτελούν οι χώρες, οι οποίες συνορεύουν με τον Αρκτικό Ωκεανό (Καναδάς, Ρωσία, ΗΠΑ, Νορβηγία και Δανία) και ακολουθούν η Ισλανδία, η Φινλανδία και η Σουηδία. Επιπλέον, υπάρχουν δώδεκα χώρες με καθεστώς Μόνιμου Παρατηρητή, αφού έχουν αναγνωρίσει την κυριαρχία των «αρκτικών χωρών. Το Αρκτικό Συμβούλιο αναπτύσσει συμφωνίες με τις αρχές ασφαλείας των είκοσι πρεσβειών και των συμμαχικών χωρών της Αρκτικής, ιδίως όσον αφορά τις επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης. Προσπαθεί επίσης να προωθήσει την προστασία του περιβάλλοντος από τη ρύπανση και την κλιματική αλλαγή. Οι παγκόσμιες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής επηρέασαν σε μεγάλο βαθμό τους αυτόχθονες γηγενείς πληθυσμούς της Αρκτικής, διότι η τήξη των πάγων επηρεάζει άμεσα την τροφική αλυσίδα της περιοχής και κατ΄ επέκταση το γενικότερο οικοσύστημα πχ ζώα, αλιεύματα, φυτά, κ.ά. Από την άλλη πλευρά, τα κράτη που έχουν ζωτικά συμφέροντα στον Αρκτικό Ωκεανό θεωρούν την κλιματική αλλαγή ως ευκαιρία για την χρησιμοποίηση νέων θαλάσσιων οδών ναυσιπλοΐας, γεγονός το οποία θα τους προσδώσει σημαντικά οικονομικά οφέλη λόγω της μείωσης καυσίμων και του χρόνου ναυσιπλοΐας. Τα τεράστια αποθέματα σε πετρέλαιο, φυσικό αέριο και μεταλλεύματα στην Αρκτική έχουν προκαλέσει το διεθνές ενδιαφέρον αρκτικών και μη κρατών, με σκοπό την εκμετάλλευση των πόρων εξαιτίας της τήξης των πάγων. Τα Αρκτικά κράτη διεξήγαγαν εντατικές έρευνες και συλλογή δεδομένων, με σκοπό να διεκδικήσουν αξιώσεις επί του ωκεάνιου πυθμένα (βυθού) και της αντίστοιχης υφαλοκρηπίδας τους. Η Αρκτική είναι ένα σύγχρονο παράδειγμα του διλήμματος ασφάλειας μεταξύ των κρατών που την απαρτίζουν, τα οποία αναβαθμίζουν συνεχώς τις στρατιωτικές τους δυνατότητες. Τα περισσότερα από αυτά τα κράτη διαθέτουν στόλους παγοθραυστικών, με αποτέλεσμα να αυξάνεται η πιθανότητα ενός ατυχήματος, που να έχει δραματικές συνέπειες για ολόκληρη την περιοχή.