Ο σταυροειδής εγγεγραμμένος με τρούλλο ναός. Αθηναϊκές παραλλαγές κατά τον 10ο - 12ο αι.
Μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία
Author
Παπακυριακού, Κωνσταντίνος
Date
2022-12Advisor
Αρβανιτόπουλος, ΣταύροςSubject
Ορθόδοξη Ανατολική Εκκλησία, Κτήρια της ; Ορθόδοξη Ανατολική Εκκλησία, Κτήρια της -- Ελλάδα -- Αθήνα ; Αρχιτεκτονική, Βυζαντινή ; Αρχιτεκτονική, Βυζαντινή -- Ελλάδα -- Αθήνα ; Εκκλησιαστική αρχιτεκτονική -- Βυζαντινή Αυτοκρατορία ; Εκκλησιαστική αρχιτεκτονική -- Ελλάδα -- Αθήνα ; Εκκλησίες -- Ελλάδα -- ΑθήναKeywords
Ναοδομία ; Βασιλική με τρούλλο μεταβατικού τύπου ; Σταυροειδής εγγεγραμμένος μεταβατικός ελλαδικός ναός ; Σταυροειδής εγγεγραμμένος με τρούλλο ναός ; Σχολή Κωνσταντινούπολης ; Ελλαδική σχολή ; Τυπολογία ; Μορφολογία ; Μεσοβυζαντινή ναοδομία στην Αθήνα ; Church building ; Domed basilica transitional type ; Inscribed – cross transitional type ; Inscribed-cross with dome church ; Constantinople school ; Greek school ; Typology ; Morphology ; Middle Byzantine church building in AthensAbstract
Ο σταυροειδής εγγεγραμμένος με τρούλλο ναός ήταν ο κυρίαρχος αρχιτεκτονικός τύπος βυζαντινού ναού για όλη σχεδόν την κυρίως βυζαντινή περίοδο (9ος – 15ος αι.). Στη διαμόρφωσή του οδήγησαν οι ιστορικές συνθήκες (6ος – 9ος αι.), λειτουργικοί – λατρευτικοί αλλά και δογματικοί – συμβολικοί λόγοι.
Η μακρά περίοδος εξέλιξής του μέχρι την πλήρη διαμόρφωση του αρχιτεκτονικού τύπου συνέβη, σχεδόν παράλληλα, σε δύο περιοχές της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας: α. στην Κωνσταντινούπολη και στην ευρύτερη περιοχή της ακτινοβολίας της, με ενδιάμεσο σταθμό την τρουλλαία βασιλική μεταβατικού τύπου (7ος – 8ος αι.) και β. στην περιοχή του ελλαδικού χώρου, με μία πρώτη μορφή τον μεταβατικό ελλαδικό σταυροειδή εγγεγραμμένο ναό (8ος – 10ος αι.).
Το τελικό αποτέλεσμα οδήγησε σε έναν ναό μικρής κλίμακας, ιδιαίτερα στον ελλαδικό χώρο, προσαρμοσμένο στις οικονομικές, δημογραφικές και λατρευτικές ανάγκες της εποχής, του οποίου η τυπολογία και η μορφολογία εξέφρασαν αισθητικά, ιδεολογικά και δογματικά το γενικότερο βυζαντινό πνεύμα.
Από τα τέλη του 10ου αι. έως και τον 12ο αι. οικοδομήθηκε στην Αθήνα μια σειρά ναών, σε όλες τις παραλλαγές του συγκεκριμένου αρχιτεκτονικού τύπου, οι οποίοι αποτέλεσαν μία διακριτή ομάδα με ιδιαίτερη μορφολογία και ενσωμάτωσαν αξίες διαχρονικές της αττικής παράδοσης, όπως το μέτρο, οι ραδινές αναλογίες, η γεωμετρικότητα και η λιτότητα.
Abstract
The inscribed – cross with dome church was the dominant architectural type of Byzantine church for almost the entire main Byzantine period (9th – 15th century). Historical conditions (6th - 9th centuries), liturgical - cult but also doctrinal - symbolic reasons led to its formation.
The long period of its development until the complete formation of the architectural type happened, almost simultaneously, in two regions of the Byzantine Empire: a. in Constantinople and in the wider area of its radiance, with an intermediate station, the domed basilica transitional type (7th- 8th century) and b. in the Greek area, with a first form, the inscribed - cross transitional type church (8th – 10th century).
The final result led to a small-scale temple, especially in the Greek area, adapted to the economic, demographic and religious needs of the time, whose typology and morphology expressed aesthetically, ideologically and doctrinally the general Byzantine spirit.
From the end of the 10th c. up to the 12th century a series of temples were built in Athens, in all the variations of the specific architectural type, which formed a distinct group with a particular morphology and incorporated timeless values of the Attic tradition, such as measure, slender proportions, geometricity and simplicity.