Λεξιλογική δήλωση του φύλου στη διηγηματογραφία του Παπαδιαμάντη: Ανάλυση με σώματα κειμένων
Subject
Παπαδιαμάντης -- Αλέξανδρος -- 1851-1911 -- Ερμηνεία και κριτική ; Παπαδιαμάντης -- Αλέξανδρος -- 1851-1911 -- Χαρακτήρες ; Σώματα κειμένων (Γλωσσολογία) ; Ανάλυση λόγου ; Φύλο, Ρόλος του -- Στη λογοτεχνίαKeywords
Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης ; Γλωσσική Ασυμμετρία ; Γλωσσολογία Σωμάτων Κειμένων ; Γυναίκα ; Φύλο ; Alexandros Papadiamantis ; Linguistic Asymmetry ; Corpus Linguistics ; Woman ; GenderAbstract
Η διπλωματική αυτή εργασία έχει στόχο να διερευνήσει τη λεξιλογική δήλωση του φύλου σε ένα σώμα κειμένων 551.589 δειγμάτων, που περιλαμβάνει όλα τα διηγήματα του Παπαδιαμάντη. Το σώμα κειμένων αναλύθηκε ποσοτικά και ποιοτικά με τη χρήση των μεθοδολογικών εργαλείων της Γλωσσολογίας Σωμάτων Κειμένων. Ύστερα από σύγκριση με το λογοτεχνικό υπόσωμα του Διαχρονικού Σώματος Ελληνικών Κειμένων του 20ού αιώνα υπολογίστηκαν οι λέξεις-κλειδιά, δηλαδή οι στατιστικά σημαντικές λέξεις, για το σώμα κειμένων Παπαδιαμάντη. Αφού επιλέχθηκαν από αυτές μόνο οι τύποι οι σχετικοί με το φύλο, έγινε λημματοποίηση και κατηγοριοποίησή τους σε λεξιλόγιο που δηλώνει άνδρες, λεξιλόγιο που δηλώνει γυναίκες, γενικευτικές λέξεις, λέξεις απροσδιόριστου φύλου και λέξεις που δηλώνουν και τα δύο φύλα. Οι τύποι αυτοί διακρίθηκαν επίσης στις κατηγορίες: φύλο, ηλικιακό φύλο, προσφωνήσεις, προτακτικά, επαγγέλματα, οικογένεια, άλλες ιδιότητες. Μελετήθηκαν οι συμφραστικοί πίνακες των λέξεων που δηλώνουν το φύλο προκειμένου να αναδειχθούν οι σημασίες και οι συνάψεις τους.
Στο σύνολο του σώματος κειμένων του Παπαδιαμάντη επικρατεί το αρσενικό φύλο στη λεξιλογική δήλωση του φύλου. Αντίθετα, στην κατηγορία του φύλου κυριαρχεί το θηλυκό, υποδεικνύοντας ότι η γυναικεία παρουσία βρίσκεται στο επίκεντρο της παπαδιαμαντικής δημιουργίας. Παράλληλα, όπως αναμένεται από την κοινωνική θέση των φύλων εκείνη την εποχή, οι γυναίκες φαίνεται να είναι άμεσα συνδεδεμένες με τον χώρο του σπιτιού και εγκλωβισμένες στον μικρόκοσμο της οικογένειας. Από μικρή ηλικία προετοιμάζονται για τον ρόλο τους ως μητέρες, σύζυγοι και νοικοκυρές χωρίς να έχουν το δικαίωμα στην εργασία. Αντιθέτως, οι άνδρες κινούνται με άνεση στο δημόσιο χώρο, αναφέρονται συχνά με βάση το επάγγελμα που ασκούν, ενώ είναι απόντες από την οικογένεια και την ανατροφή των παιδιών. Διαθέτουν μάλιστα εξουσία και δύναμη, καθιστώντας τις γυναίκες εξαρτημένες και υποταγμένες σε αυτούς.
Τα ευρήματα αυτά επιβεβαιώνουν τη μελέτη της Γκασούκα (1995) για τις γυναίκες στα έργα του Παπαδιαμάντη και τονίζουν τη σημασία της κοινωνικής θέσης των δύο φύλων της εποχής του. Η μελέτη της συχνότητας του λεξιλογίου του Παπαδιαμάντη και η κατηγοριοποίηση του έμφυλου λεξιλογίου του υποδεικνύουν ανισότητες μεταξύ των δύο φύλων σε καθεμιά από τις κατηγορίες που διακρίθηκαν και αποτελούν επομένως σημαντικά στοιχεία για την ανάδειξη της γλωσσικής ασυμμετρίας.
Abstract
This thesis aims at investigating the lexical means denoting gender in a 551,589 token corpus of Alexandros Papadiamantis’ short stories, published in the period 1885-1954. The principles and methodological tools of Corpus Linguistics were employed in order to carry out a quantitative and a qualitative analysis of these data. In particular, keywords were found in the Papadiamantis Corpus by using the literary subcorpus of the Diachronic Corpus of Greek Texts of the 20th century as a reference corpus. Words denoting gender were identified and then were lemmatized and classified into vocabulary referring to men, vocabulary referring to women, generic words, unspecified gender and words referring to both genders. Their frequency was also compared with respect to the following categories: gender, age, address terms, occupations, family, other features. Finally, their meanings and uses were analyzed with the help of concordances and the study of their collocates.
In Papadiamantis corpus the male gender is found to be predominant, although in the category of gender the female predominates, suggesting that the female presence is at the center of Papadiamantis’ work. At the same time, the words used relate to the social position of the two sexes of the era, as women are associated with home and the family. From an early age women are prepared for their role as mothers, wives and housewives and have no right to work. By contrast, men comfortably move in public space and are often referred to by their occupation, while they are absent from the family and the raising of children. Men are represented as figures of authority and power, whereas women are dependent and subservient to them.
These findings are revealing of the social status of the two sexes at that era, concurring with Gkasouka’s (1995) analysis of women in Papadiamantis’ works. Thus, the study of frequency in Papadiamantis’ vocabulary and the categorization of words denoting gender suggest inequalities between the two genders in each category studied and thus offer significant evidence for linguistic asymmetry in the works of the Greek writer with respect to gender.