Ο ηθικός προβληματισμός γύρω από την ευθανασία

Abstract

Το αντικείμενο της εργασίας αυτής είναι η έννοια της ευθανασίας εξεταζόμενη από την πλευρά της ηθικής, δηλαδή η ευθανασία ως ηθικό ζήτημα. Ωστόσο, επειδή η σύγχρονη εποχή έχει δημιουργήσει νέα ηθικά προβλήματα και ένα νέο σύστημα αξιών, θα προσεγγισθεί το παρόν θέμα και από πλευρά της Βιοηθικής που καλύπτει αυτό το επίπεδο. Ο ορισμός της Βιοηθικής προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις «βίος» και «ηθική» και έχει ως σημείο εκκίνησης τον Van Rensselaer Potter, ο οποίος θεωρείται ο πατέρας της Βιοηθικής με την αναφορά της λέξης αυτής να γίνεται για πρώτη φορά το 1971 στο βιβλίο του Bioethics: A Bridge to the future. O Potter προχώρησε σε αυτό τον ορισμό που στόχο είχε την προσαρμογή της ανθρώπινης γνώσης και την ενσωμάτωση οικολογικών εννοιών και αρχών στην ιατρική και γενικότερα σε θέματα υγείας. Η Βιοηθική, λοιπόν, ισορροπεί τον επιστημονικό προσανατολισμό της ιατρικής με τις ανθρώπινες αξίες και έχει ως στόχο: α) την δημιουργία φιλοσοφικών ερωτημάτων για την ηθική, την αξία της ζωής, τι είναι ο άνθρωπος και ποια η σημασία του, β) περικλείει ζητήματα της δημόσιας πολιτικής, κατευθύνει και ελέγχει την Βιοϊατρική επιστήμη. Στις μέρες μας η ευθανασία αποτελεί παγκοσμίως θέμα συζήτησης σε ιατρικά συνέδρια και σεμινάρια. Άρθρα με θέμα την ευθανασία υπάρχουν πολλά αποδεικνύοντας τον επίκαιρο χαρακτήρα του θέματος και το έντονο ενδιαφέρον τόσο της Ιατρικής όσο και της μη Ιατρικής Διεθνούς Κοινότητας. Μέσα από τον τεράστιο όγκο της σχετικής ιατρικής και Βιοηθικής βιβλιογραφίας διαφαίνεται η σαφής τάση αυτό που σήμερα για όλους θεωρείται έγκλημα, αύριο να μετατραπεί σε παραδεδεγμένη ιατρική αγωγή. Το θέμα της ευθανασίας δεν είναι κάτι καινούργιο αλλά όπως προαναφέρθηκε νέα δεδομένα συνηγορούν στη διερεύνηση της προβληματικής του και με τη σειρά τους καθιστούν τη συζήτηση σχετικά με αυτό επίκαιρη και ουσιαστική. Συνεπώς, στα νέα δεδομένα έχει ήδη δημιουργηθεί ένα σύστημα αξιών που ενώ βασίζεται γύρω από την ηθική πράξη και συμπεριφορά, θέτει και προσπαθεί να αντιμετωπίσει τελείως καινούργια ζητήματα, προσπαθώντας να ελαχιστοποιήσει το «κακό» στη μορφή του πόνου, της αγωνίας, της απόγνωσης. Μέσα από αυτό το πρίσμα προσεγγίζεται η ευθανασία της ηθικής και μάλιστα της Βιοηθικής, δηλαδή ως μια από τις πολλές προσπάθειες να προωθηθεί ο σε βασμός για τη ζωή, την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και γενικότερα το δικαίωμα στη ζωή όλων των όντων. Το Α΄ κεφάλαιο της παρούσης εργασίας, ασχολείται με το θέμα της Βιοηθικής και τις αξίες της, διότι η Βιοηθική ή Ιατρική Ηθική έχει ως αντικείμενο έρευνας το χειρισμό ηθικών ζητημάτων, τα οποία προκύπτουν από την άσκηση της ιατρικής και ένα τέτοιο ηθικό ζήτημα είναι και η ευθανασία. Έπειτα, θα ορισθεί η έννοια της ευθανασίας και θα ακολουθήσει η διάκριση των ειδών της . Τέλος, θα γίνει αναφορά στους θεσμούς και στο πλαίσιο της προβληματικής περί ευθανασίας, δηλαδή στον Κώδικα Ιατρικής Δεοντολογίας (ελληνικό και διεθνή) και στο ζήτημα της ευθανασίας ως νομικό πρόβλημα σε σχέση με το αναντίρρητο δικαίωμα του ανθρώπου ως προσωπικότητα στη ζωή. Στο Β΄ κεφάλαιο, θα πραγματοποιηθεί μία σύντομη ιστορική αναδρομή στην προβληματική περί ευθανασίας κατά την αρχαία Ελλάδα ακολουθώντας τα διασωζόμενα κείμενα του Ομήρου, του Ιπποκράτη, του Πλάτωνα, των Επικούρειων και των Στωικών. Έπειτα, θα επιχειρηθεί μία εκτενή αναδρομή στην ευθανασία και στις σημασίες που έλαβε, ξεκινώντας από τα μεγάλα θρησκευτικά συστήματα (Ισλαμισμός, Ιουδαϊσμός, Βουδισμός, Ινδουισμός, Χριστιανισμός) έως τις μεταγενέστερες εποχές. Στο Γ΄ κεφάλαιο, θα παρουσιασθούν διάφορα επιχειρήματα υπέρ και κατά της ευθανασίας, όπως αυτά διατυπώθηκαν. Στην εργασία αυτή δημιουργείται ένα πλήθος ερωτημάτων σχετικά με την τέλεση και την εφαρμογή της ευθανασίας από πολλές σκοπιές. Από τη μια πλευρά, υπάρχει η γνώμη υπέρ της ευθανασίας κάνοντας λόγο για την αυτονομία, την ατομική ελευθερία του ασθενή, για το σεβασμό της αξιοπρέπειας του ατόμου και για την ύπαρξη του δικαιώματος στον θάνατο, ενώ από την άλλη πλευρά υπάρχει η αντίθετη άποψη, η οποία θέτει κοινωνικά κριτήρια, όπως ότι το άτομο διαχειρίζεται αλλά δεν ορίζει τη βιολογική και σωματική του υπόσταση, η οποία ανήκει στην έννομη τάξη. Συμπερασματικά, απαιτείται επαναπροσδιορισμός του όρου «ευθανασία» σύμφωνα με τα νέα δεδομένα της ιατρικής επιστήμης αλλά και με την ανάπτυξη των ανθρωπιστικών επιστημών.