Η δυναμική της αφήγησης στη λογοτεχνία & τον κινηματογράφο και η συμβολή της στην ανάπτυξη της ηθικής και πολιτικής σκέψης. Μελέτη περίπτωσης: το κοινωνικό ρεαλιστικό σινεμά του Ken Loach
Μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία
Author
Καμπόσου, Παναγιώτα
Date
2020-02-14Advisor
Πανταζάκος, ΠαναγιώτηςSubject
Λογοτεχνία -- Φιλοσοφία ; Κινηματογράφος -- Θεωρία ; Κινηματογράφος -- Φιλοσοφία ; Κινηματογράφος -- Ερμηνεία και κριτική ; Ρεαλισμός στις κινηματογραφικές ταινίες ; Αφηγηματική τέχνη ; Loach, Ken, 1936- -- Ερμηνεία και κριτικήKeywords
Φιλοσοφία ; Ηθική φιλοσοφία ; Αφήγηση ; Λογοτεχνία ; Κινηματογράφος ; Ρεαλισμός ; Κοινωνικός ρεαλισμός ; Andre Bazin ; Ken Loach ; Αριστοτέλης ; Kant ; Martha Nussbaum ; Noel Carroll ; Thomas Wartenberg ; Νοητικά πειράματα ; Γνωστική προσέγγιση ; Συμπάθεια ; Ενσυναίσθηση ; Philosophy ; Moral philosophy ; Ethics ; Narration ; Literature ; Cinema ; Realism ; Social realism ; Andre Bazin ; Ken Loach ; Aristotle ; Kant ; Martha Nussbaum ; Noel Carroll ; Thomas Wartenberg ; Thought experiments ; Cognitive approach ; Sympathy ; EmpathyAbstract
Η παρούσα εργασία εξετάζει τη σχέση μεταξύ ηθικής φιλοσοφίας και τεχνών της αφήγησης και αναπαράστασης. Διερευνάται πώς η λογοτεχνική αφήγηση ευρύτερα, και ο αφηγηματικός κινηματογράφος ειδικότερα –με την πολλαπλότητα των μέσων και την ιδιαιτερότητα της γλώσσας του– σχετίζονται με τη ηθική φιλοσοφική σκέψη. Ειδικότερα, εάν και υπό ποιες συνθήκες αυτά αποτελούν εναλλακτικά μέσα, αφενός για τη συγκροτημένη παρουσίαση φιλοσοφικών εννοιών και αφετέρου για την ενεργοποίηση ηθικού φιλοσοφικού στοχασμού σε ένα ευρύτερο κοινό μη ειδικών, στην κοινωνία των “μη-φιλοσόφων”.
Συναφώς, εξετάζεται η λειτουργία των αφηγηματικών ταινιών ως καλλιτεχνικών νοητικών πειραμάτων –με αναλογίες προς τα αντίστοιχα φιλοσοφικά. Επιπλέον παρατίθενται τα σύγχρονα πορίσματα των γνωστικών και άλλων θεωρητικών προσεγγίσεων, ως προς τη συσχέτιση της ηθικής αξιολόγησης και της ανάπτυξης ηθικού στοχασμού με τη συναισθηματική εμπλοκή του θεατή και τη συνακόλουθη ηθική εμπειρία που δύναται να προκαλεί η θέαση μιας ταινίας.
Ως μελέτη περίπτωσης εξετάζεται ο κοινωνικός-ρεαλιστικός κινηματογράφος του Βρετανού σκηνοθέτη Ken Loach. Παρουσιάζοντας τις επιρροές του, τον συνολικό τρόπο εργασίας του και τις αισθητικές στρατηγικές του, και αναλύοντας περαιτέρω τέσσερεις από τις ταινίες του, η παρούσα εργασία προτείνει πως το σινεμά δύναται, ορισμένες φορές, παρουσιάζοντας με συγκεκριμένους τρόπους παραδείγματα μικροκλίμακας, να αναδεικνύει κομβικές φιλοσοφικές έννοιες, να διευκρινίζει ηθικές σημασίες, και να εκμαιεύει την κριτική σκέψη και τον φιλοσοφικό στοχασμό του θεατή.
Abstract
This thesis examines the relationship between moral philosophy & ethics and the narrative/performative arts. It explores the connection between ethical philosophical thought and artistic narration in general, with special focus on the narrative cinema -where multiple technical means take part, forming the distinct cinematic language. In particular, it is examined under which circumstances artistic narration and narrative cinema could constitute alternative means for the concrete presentation of philosophical concepts and could further provoke philosophical thinking in wider audiences -unfamiliar with philosophical practices.
In that regard, this thesis examines the function of narrative films as artistic thought experiments –and their analogies with philosophical thought experiments. In addition, the latest findings of cognitive and other theoretical approaches are presented, according to which the emotional engagement and the consequent ethical experience a spectator might have while watching a film are related to moral assessment and ethical thinking.
As a case study, social realistic films of the British director Ken Loach are examined. Taking into account the director’s influences, working style and aesthetic strategies, and further analyzing four of his movies, it is proposed that cinema -by presenting micro-scale examples in specific ways- is sometimes capable of highlighting fundamental philosophical concepts, distinguishing ethical meanings and eliciting critical reflection and philosophical thinking.