Χώρος και χρόνος στην ποίηση του Τάσου Λειβαδίτη: μια διαχρονική ανάλυση με σώματα κειμένων
Subject
Λειβαδίτης -- Τάσος -- 1921-1988 -- Ερμηνεία και κριτική ; Σώματα κειμένων (Γλωσσολογία) ; Χώρος και χρόνος -- Ποίηση ; Λειβαδίτης -- Τάσος -- 1921-1988 -- Γλώσσα ; Ανάλυση λόγουKeywords
Διαχρονική ανάλυση ; Σημασιολογική προσωδία ; Τάσος Λειβαδίτης ; Υφολογία σωμάτων κειμένων ; Χρόνος ; Χώρος ; Diachronic analysis ; Semantic prosody ; Tasos Livaditis ; Corpus stylistics ; Time ; SpaceAbstract
Στην εργασία αυτή μελετήθηκαν τα γλωσσικά μέσα δήλωσης του χώρου και του χρόνου σε ένα σώμα κειμένων 103.801 δειγμάτων που περιλαμβάνει ποιητικές συλλογές του Τάσου Λειβαδίτη από τρεις δεκαετίες (1950, 1970 και 1980). Η μεθοδολογική προσέγγιση βασίστηκε στην υφολογία σωμάτων κειμένων. Από τις λέξεις-κλειδιά που δημιουργήθηκαν, δηλαδή τις στατιστικά σημαντικές λέξεις στο σώμα κειμένων Λειβαδίτη σε σχέση με το λογοτεχνικό υποσώμα του Διαχρονικού Σώματος Ελληνικών Κειμένων του 20ού αιώνα, διακρίθηκαν οι λέξεις που δηλώνουν τους άξονες του χώρου και του χρόνου και μελετήθηκαν ποσοτικά και ποιοτικά.
Με βάση την ανάλυση και τη σχετική βιβλιογραφία προτάθηκαν κατηγοριοποιήσεις για τον χώρο και τον χρόνο. Ως προς τη δήλωση του χώρου προέκυψε ότι οι ανοιχτοί και οι κλειστοί χώροι είναι σχεδόν ισοδύναμοι από άποψη συχνότητας, ενώ οι δημόσιοι χώροι και οι ιδιωτικοί εμφανίζονται πολύ πιο συχνά σε σχέση με τους ημιδημόσιους. Ως προς τη δήλωση του χρόνου διαπιστώθηκε ότι κυρίαρχη θέση έχουν οι υποδιαιρέσεις της χρονικής μονάδας συγκριτικά με τις υπόλοιπες κατηγορίες. Ως προς τη διαχρονική λεξιλογική δήλωση του χώρου παρατηρήσαμε ότι στον χώρο εμφανίζονται πιο πολλές διαφοροποιήσεις σε σχέση με τον χρόνο. Πιο συγκεκριμένα, η μετάβαση από την πρώτη δεκαετία, την περίοδο της εξωστρέφειας, οπότε αναπτύσσεται η δράση του μαχόμενου ποιητή και των συντρόφων του, στην επόμενη δεκαετία, της πρώιμης εσωστρέφειας, οπότε ο ποιητής επιχειρεί να δώσει απαντήσεις στα δύσκολα υπαρξιακά αδιέξοδα που τον βασανίζουν, σηματοδοτείται από μια σημαντική χωρική μετατόπιση: από την κυριαρχία των δημόσιων ανοιχτών και κλειστών χώρων οδηγούμαστε στην κυριαρχία του σπιτιού, των χώρων και των τόπων του. Παράλληλα, στην τελευταία δεκαετία, της όψιμης εσωστρέφειας, σημαντικό ρόλο έχουν ημιδημόσιοι χώροι, όπως ο κήπος, που φαίνεται να σχετίζονται με τη διάθεση του ποιητή να απεγκλωβιστεί από την απομόνωση και την εσωστρέφεια της προηγούμενης περιόδου. Ως προς τη σημασιολογική προσωδία ο χώρος έχει την τάση να εμφανίζει διαχρονικά πιο συχνά αρνητική παρά θετική σημασιολογική προσωδία, ενώ στις λέξεις που δηλώνουν τον χρόνο η αρνητική και η θετική σημασιολογική προσωδία εμφανίζουν μεγαλύτερη ισορροπία στο σύνολο του έργου του.
Η έρευνα συμβάλλει στον εμπλουτισμό της υπάρχουσας βιβλιογραφίας για την κατανόηση των διαστάσεων του χώρου και του χρόνου στην ποίηση του Λειβαδίτη, καθώς μελετήθηκαν για πρώτη φορά τα ποσοτικά και τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των αξόνων αυτών στο σύνολο του έργου του, αναδείχτηκαν οι διαχρονικές τάσεις που εμφανίζουν ανά δεκαετία οι κατηγορίες αυτές και αναλύθηκε η σημασιολογική προσωδία που εμφανίζουν συγκεκριμένες λέξεις των αξόνων αυτών.
Abstract
The present thesis examines the linguistic means of expressing space and time in a Tasos Livaditis corpus of 103,801 tokens, which includes collections of poems from three decades (1950s, 1970s and 1980s). The approach followed is both quantitative and qualitative and is based on corpus stylistics. In order to identify types denoting space and time, keywords are calculated using the literary subcorpus of the Diachronic Corpus of Greek Texts of the 20th century as a reference corpus.
On the basis of the relevant literature a categorization of the linguistic means of space and time is proposed. As regards space, it is found that open and closed spaces are almost equal in terms of frequency of occurrence, while public spaces and private spaces appear much more often than semi-public spaces. With regard to time, it is found that subdivisions of time units are prominent in terms of frequency. From a diachronic perspective the lexical means used to denote space are found to undergo more changes than those denoting time in Livaditis’ poetry. In particular, the transition from the first decade of extroversion, when there is an emphasis on the actions of the poet and his comrades, to the next decade of early introversion, when the poet attempts to respond to the hard existential dilemmas he faces, is signalled by a significant spatial shift: the quantitative dominance of public open and closed spaces is replaced by a prominence of the house and its places and spaces. In parallel, in the last decade of late introversion semi-public spaces such as the garden act as vehicles of the poet’s tendency to move out of the solitude and introversion of the previous period. In terms of semantic prosody, the words denoting space tend to display a negative semantic prosody and limited positive semantic prosody over time, while for words denoting time, negative and positive semantic prosody is balanced out throughout Livaditis’ oeuvre.
The study contributes to the existing literature on the dimensions of space and time in Livaditis’ poetry, as for the first time quantitative and qualitative characteristics of these axes are studied, diachronic trends in their development were identified and the semantic prosody displayed by specific space and time words is analyzed.