Από τον "Oθέλλο" του Σαίξπηρ στο "O Oθέλλος ξαναγυρίζει" του Ν. Καζαντζάκη και στην "Ιστορία της Λαίδης Οθέλλος" του Η. Λάγιου: ζητήματα πρόσληψης και διακειμενικότητας.
Μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία
Συγγραφέας
Τόδωρης, Παντελεήμων
Ημερομηνία
2024-04Επιβλέπων
Γεωργοπούλου, ΒαρβάραΘεματική επικεφαλίδα
Πρόσληψη ; Καζαντζάκης ; Οθέλλος ; Αρχέτυπα ; Διακείμενο ; Λάιος ; Πραξιακά διαγράμματα ; Intertext ; Kazantzakis ; Othellos ; Archetypes ; Actantial models ; Θέατρο ; Δραματική τέχνηΛέξεις κλειδιά
διακείμενο, πρόσληψη, Καζαντζάκης, Λάιος, Οθέλλος, πραξιακά διαγράμματα, αρχέτυπα ; intertext, reception, Kazantzakis, Laios, Othellos, actantial models, archetypesΠερίληψη
Η παρούσα εργασία διαπραγματεύεται τις διακειμενικές σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ του Σαιξπηρικού έργου Οθέλλος, Ο Μαύρος της Βενετίας και δύο νεοελληνικών θεατρικών έργων το Ο Οθέλλος Ξαναγυρίζει (1936) του Νίκου Καζαντζάκη και Η Ιστορία της Λαίδης Οθέλλος (1992) του Ηλία Λάγιου.
Κεντρική θέση στην ανάλυση που ακολουθεί λαμβάνει η παραδοχή πως οι ιστορικές-κοινωνικές συνθήκες επιδρούν άμεσα στη διαδικασία πρόσληψης και, εν τέλει, επαναδιαπραγμάτευσης του αρχικού μύθου. Το ζήτημα της διακειμενικότητας εξετάζεται επί τη βάσει των θεματικών αξόνων της ζήλιας, του Έτερου- Άλλου και του Κακού οι οποίοι, με τη σειρά τους, «συνομιλούν» με τους αρχετυπικούς ρόλους της πιστής συζύγου, του Ξένου και του Κακού. Ο ερευνητής έχει επιλέξει τη Σημειωτική θεωρία ως ερευνητικό εργαλείο και, πιο συγκεκριμένα, τη χρήση των Πραξιακών Διαγραμμάτων του Greimas.
Στο Α΄ μέρος της εργασίας παρατίθεται το σχετικό θεωρητικό υπόβαθρο με αναφορές στη θεωρία της διακειμενικότητας, του δραματικού μύθου, των αρχετύπων, των πραξιακών διαγραμμάτων και του μεταδραματικού θεάτρου. Στο Β΄ μέρος και με τη χρήση σημειολογικών σχημάτων, εξετάζονται τα ζητήματα των αρχετυπικών μορφών καθώς και ζητήματα φύλων, όπως προκύπτουν κατά τη διερεύνηση των επιμέρους ζητημάτων της εργασίας. Τέλος, παρατίθενται πληροφορίες που αφορούν στις παραστάσεις και την πρόσληψη των νεοελληνικών δραματικών κειμένων.
Η εργασία καταλήγει στην επιβεβαίωση της ύπαρξης διακειμένου μεταξύ των τριών υπό εξέταση έργων αλλά με τρόπο τέτοιο που διαφυλάσσεται η αυτονομία των νεοελληνικών έργων. Οι έλληνες συγγραφείς συνομιλούν με τις αρχετυπικές σαιξπηρικές μορφές, προτιμούν, όμως, να διαμορφώσουν ανεξάρτητους δραματικούς χαρακτήρες, ενταγμένους στο σύγχρονο κοινωνικό χωροχρόνο.
Περίληψη
This paper deals with the intertextual relations developed between the Shakespearean play Othello, the Moor of Venice and two modern Greek theatrical works, Othello Returns (1962) by Nikos Kazantzakis and The Story of Lady Othello (1992) by Ilias Lagios. The analysis that follows focuses on the assumption that historical-social conditions directly influence the process of perception and, ultimately, the renegotiation of the original myth. The issue of intertextuality is examined based on the thematic axes of jealousy, the Other, and Evil, which, in turn, interact with the archetypal roles of the faithful spouse, the Stranger, and Evil. The researcher has chosen Semiotics as a research tool, specifically employing Greimas' Actantial Models.
In the first part of the paper, the relevant theoretical background is presented, with references to the theory of intertextuality, dramatic myth, archetypes, actantial models, and metadramatic theater. In the second part, using semiotic schemas, the issues of archetypal forms and gender issues are examined as they emerge in this paper. Finally, information regarding performances and the reception of Modern Greek dramatic texts is provided.
This paper concludes by confirming the existence of intertextuality between the three plays under examination, but in a way that preserves the autonomy of the modern Greek works. Greek authors engage in dialogue with Shakespearean archetypal forms but prefer to shape independent dramatic characters integrated into contemporary social time and space.